УДК 789-32
ББК
Рецензенттер:
О.О.Мұқатаев педагог мастер.
Қазақстан Республикасы «Өркениет» Ғылыми- әдістемелік Орталығының аға ғылыми қызметкері,
А. Н. Тургинбаева
Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі, мастер педагог.
Абайтану/құрастырған:Бекетова Кулаш Байсейтовна
Бастауыш сынып мұғалімі 2021 жыл. 58 бет.
Түркістан облысы
Сайрам ауданы
ISBN –978-601-7104-12-4
Құрастырушы авторлар 34сағаттық күнтізбелік-тақырыптық жоспарлауды оқушылардың жас ерекшелігін ескере отырып жасаған. Жасыл әлем, тіршілік негіздерін зерттейтін биология пәнінің адам денсаулығымен байланыстылығын меңгертуді мақсат ете жасалған бағдарлама мемлекеттік білім беру стандартына сай жазылған.
ББК
«Өркениет» ғылыми-әдістемелік орталығының 2021 жылғы «11» ақпан- дағы №3 хаттамасына сәйкес сараптау комиссиясының шешімімен баспаға ұсынылды.
978-601-7104-12-4
© ҚР «Өркениет» ҒӘО-2021жыл.
«ÓRKENIET» ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІКТІҢ БАСПАСЫНА
ҰСЫНЫЛДЫ
Рецензенттер:
«Órkenіet» Ғылыми-әдістемелік Орталығының аға ғылыми қызметкері О.О.Мұқатаев,
А. Н.Тургинбаева
Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі, мастер педагог.
Құрастырған:Бекетова Кулаш Байсейтовна
Бастауыш сынып мұғалімі.
№30 Ы.Алтынсарин атындағы орта мектеп
Түркістан облысы
Сайрам ауданы
Сертификат № 405.
ISBN-978-601-7104-12-4.
.
© Қазақстан Республикасы
Пікір
«Арымыз да, бағымыз да–Абай» - деп сөз бастайтын қазақ үшін де, сөз қадірін ұғар кез-келген ұлт үшін де кемеңгер халық перзенті А.Құнанбаевтың әрбір сөзі– мойнымызға салар бойтұмар, санаға қуат берер рухани азық, қара түнекті жарық етер шамшырақ.
Бекетова Кулаштың Абайтану курсы бойынша 4-сыныптарға арнап жазған авторлық бағдарламасы талапқа сай құрастырылған. Авторлық бағдарлама жасауда оқушылардың жас ерекшеліктері ескерілген, білім берудің мемлекеттік стандартына сай нормада жазылған.
РЕЦЕНЗИЯ
Каждое слово мудрого сына народа А.Кунанбаева для нас-талисман, духовная пища, наполняющая разум, светоч, озаряющий тьму.
Бекетова КулашБайсейтовна разработала авторскую программу для 4-класса по курсу Абаеведения.
Авторская программа разработана в рамках учебно-методических норм с учетом возрастных особенностей учащихся.
1. О.О.Мұқатаев,
«Órkenіet» Ғылыми-әдістемелік Орталығының
аға ғылыми қызметкері.
2.Тургинбаева Аширгуль Набиевна
Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі,
шебер педагог.
Түсінік хат
Дана халықтың дана Абайы атанған ұлы ойшыл ақын А.Құнанбаевтың 175-жылдығына орай Қазақстанда «10 тамыз -Абай күні» боп белгіленді. Бұл ұлтымыздың кемеңгер ұлына жасап жатқан құрметтерінің бірі ғана. Халқына, күллі адамзатқа сарқылмайтын, тозбайтын рухани мұра қалдырған Абай мұрасы қалай, қаншалықты көп оқытсақ та, көптік етпейді. Мен осындай мақсатта
«Болмасаң да Ұқсап бақ,
Бір ғалымды көрсеңіз» -деп ,
Абайтану авторлық бағдарламасын жасауды қолға алдым.
«Арымыз да, бағымыз да–Абай» - деп сөз бастайтын қазақ үшін де, сөз қадірін ұғар кез-келген ұлт үшін де, кемеңгер халық перзенті А.Құнанбаевтың әрбір сөзі–мойнымызға салар бойтұмар, санаға қуат берер рухани азық, қара түнекті жарық етер шамшырақ.
Абайтану-қалыптасу кезеңдері, мақсаты мен өзіндік міндеттері бар ғылым. Үш кезеңнен тұратын Абайтануды оқыту жалпы орта білім беру ұйымдарында 2012 жылдың 27 сәуірінде бекітілген. «Қазақстанның ішкі саясатындағы идеологиялық менеджментті қайта жаңғырту жөніндегі 2012-2013 жылдарға арналған «Жалпыұлттық іс-шаралар жоспарының» 41 және 42-тармақтарына сәйкес қолға алынды. «Абайтану» курсы оқу бағдарламасы ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітілген.
Жалпы білім беретін мектептерде «Абайтану» курсының жылдық оқу бағдарламасына 34 сағат бөлінген.Оның 31 сағаты бағдарламадағы материалдарды оқуға, 2 сағаты шығармашылық жұмыстарды орындауға, 1сағаты оқушылардың пән бойынша алған білімдерін жүйелі түрде қорытындылауға беріледі.
«Абайтану» бағдарламасы мектеп оқушыларын Абай шығармашылығының ұлттық әдебиетіміздің өркендеуіне жасаған идеялық-көркемдік ықпалын жан-жақты саралай отырып, терең ұғындырырады, Абайтанудың тарихи, ғылыми құнды нәтижелерін танып білуге баулиды.
Авторлық бағдарламалар осы мақсаттарға сай жасалуы қажет.
Курсты оқытудың мақсаты:
-ұлы ақын шығармалары арқылы елжанды, ұлттық идеологияны бойына сіңірген, халқымыздың әдебиетін, өнерін, салт-дәстүрін, мәдениетін, тілін ұлттық құндылық ретінде бағалайтын, эстетикалық талғамы жоғары, әдеби-теориялық білімдермен қаруланған, түйген ойларын іс жүзінде өз кәдесіне жарата білетін, ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, өркениетті қоғамда өмір сүруге лайықты, рухани дүниесі кемелденген азаматтар тәрбиелеу.
Абайтану курсының міндеттері:
Абайдың ақындық жолын, шығармашылығын толыққанды меңгерту;
ақын шығармашылығынының тақырыбын анықтап, поэтиқалық талдау жасауды үйрету;
кемеңгер ақын мұрасын тақырыптарға топтастырып, тереңіне бойлап, рухани азық, ғибрат алуға тәрбиелеу;
ақынның қарасөздері, өлеңдері мен поэмаларындағы ақын көтерген мәселерді түсініп,өз көзқарасын білдіруге, зерделеуге үйрету;
- Жалпыадамзаттық құндылықтар, адамгершілік идеяларын таныту;
оқушылардың ұлттық танымын қалыптастыру, шығармашылық қиялын дамыту;
Абайдың ғылым, білім, өнер, тәрбие мәселелері туралы айтқандарын оқыту арқылы жастарды өмірден өз орнын табуға шақыру.
Курс бойынша білім алушылармен ағымдық бағалау жүргізілмейді, емтихан алынбайды..
Абайдың сөзі–қазақтың бойтұмары, Абайды тану, бағалау, насихаттау, оқыту – қоғамдық ой-санада тың серпілістер туғызып, мақсаткерлікке жұмылдырады.
4-сынып оқушылары оқу жылының соңында мынандай нәтижегелерге қол жеткізеді.
1) Абайтанудың қазіргі уақыттағы өзектілігін, рухани қажеттілігін түйсінеді;
2) Абайды оқу, түсіну, жұртқа танытудағы басты мақсат пен міндеттерді біледі;
3) ақынның қазақтың халықтық өлең-жырларынан, ертегі, қисса, аңыз әңгімелерінен зерттеп оқығанын біледі;
4) ақын шығармашылығына шығыс, батыс, орыс әдебиеттерінің тигізген игі ықпалын;
5) ақын аудармаларының қазақ әдебиетін көркем ой оралымдарымен байытқандығын;
6) Абайтану ғылымының негізін салушылар мен оның қалыптасу кезеңдерін және алғашқы зерттеушілердің еңбектері жайында ;
7) ақын шығармашылығындағы шығыс, батыс, орыс әдебиеттеріне қатысты күрмеуі қиын мәселелерді;
8) ақын шығармаларының басылымдары мен оған ықпал еткен адамдар хақында біледі;
9) Абайдың ғылым, білім тақырыбына жазған өлеңдерінің, қарасөздерінің басты идеясын және философиялық көзқарастарындағы тағылымдарын түсіне білуі;
10) ән мен күй өнері жайындағы толғанысын және эстетикалық талғамын білуі;
11) поэмаларының тақырыбын, көркемдік-идеялық маңызын, тәлім-тәрбиелік мәнін, көркемдік ерекшеліктерін білуі;
12) ақын шығармаларының көркем-образдылық қасиеттерін талдай білуі тиіс.
13) ақын шығармаларын жазудағы суреткерлік шеберліктерін білуі;
14) өлеңдері, қарасөздері, аудармалары, поэмаларының тақырыптық және идеялық көркемдік негіздерін, мән-мағынасын талдап, суреткерлік шеберліктерін айқындай білуі;
15) ақынның поэзияның қоғамдық мәні мен маңызына қойған биік талабын білуі;
16) Абайдың қазақтың сөз өнерін тың ой оралымдарымен байытып, ұлттық көркем ойды дамытудағы көшбасшылық рөлін б ілуі;
17) өлеңдері мен қарасөздерінің арасындағы өзара үндестікті түсіне білуі;
18) өлеңдері, қарасөздері, аудармалары, поэмаларындағы авторлық ұстанымдардың маңызын көрсете білетін болады.
Ұсыныс:
Абай шығармашылығын оқытып насихаттау, Абай оқуларын өткізу жұмыстары өзге ұлттілді мектептер арасында ұйымдастырылса екен.
«Абайтану» курсы бойынша күнтізбелік-тақырыптық жоспар-лау.4-сынып.
Аптасына – 1 сағат, жылына – 34 сағат
№ | Сабақтың тақырыптары | Сағат саны. | Мерзімі. | |||||
1 | Абайтану ғылымына кіріспе. Абайтану ғылымдарының кезеңдері жайлы | 1 | ||||||
2 | Абайтану ғылымының негізін қалаушылар | 1 | ||||||
3 | Абай ауылына саяхат. Абай және халық ауыз әдебиеті. Ақынның алғашқы өлеңі «Кім екен деп, қалып ем түйе қуған...» | 1 | ||||||
4 | 14 жасар бала Абайдың орыс әдебиетіне ден қоюы. | 1 | ||||||
5 | Кітапханадағы кездесу, орыс достарымен танысуы. | 1 | ||||||
6 | Абайдың өнер-білім жайындағы өлеңдері. «Ғылым таппай мақтанба.» | 1 | ||||||
7 | «Ғылым таппай мақтанба» өлеңіндегі ой маржандары. | 1 | ||||||
8 | «Жасымда ғылым бар деп ескермедім» өлеңі. | 1 | ||||||
9 | «Интернатта оқып жүр» өлеңі. | 1 | ||||||
10 | Абай өлеңдерін жатқа айтудан сайыс | 1 | ||||||
11 | Табиғат лирикасы . «Қыс» өлеңі. | 1 | ||||||
12 | Кейіптеу туралы түсінік. | 1 | ||||||
13 | «Жазғытұры» өлеңі. | 1 | ||||||
14 | Адамның мінездерін сынға алған өлеңдері | 1 | ||||||
15 | Сабырсыз, арсыз, еріншек» | 1 | ||||||
16 | «Сегіз аяқ» өлеңі. | 1 | ||||||
17 | «Бойы бұлғаң» өлеңі. | 1 | ||||||
18 | Абай –шебер аудармашы: Абай және Крылов «Есек пен бұлбұл». | 1 | ||||||
19 | «Құмырсқа мен шегіртке» мысал өлеңі. | 1 | ||||||
20 | Абай әндері | 1 | ||||||
21 | «Желсіз түнде жарық ай» әні | 1 | ||||||
22 | «Көзімнің қарасы» әні. | 1 | ||||||
23 | Абай қарасөздеріндегі тәлім-тәрбие мәселесі. «Баланың жақсысы – қызық, жаманы – күйік» | 1 | ||||||
24 | «Айттым сәлем, қаламқас» әні | 1 | ||||||
25 | «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа, «Құлақтан кіріп бойды алар» | 1 | ||||||
26 | Өзгеге, көңілім, тоярсың», «Сегіз аяқ» өлеңдері | 1 | ||||||
27 | Абай әндерінің таралуы «Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар». | 1 | ||||||
28 | 1 | |||||||
29 | Абай әндері мен өлеңдері бойынша сайыс | 1 | ||||||
30 | Абай әндерінің зерттелуі жайлы. | 1 | ||||||
31 | Шығармашылық жұмыс «Абай өлеңдерін оқығандағы менің ойларым...» Ой-толғау. | 1 | ||||||
32 | Ақынға арнау өлеңдер | 1 | ||||||
33 | Абай оқулары | 1 | ||||||
34 | Қорытынды сабақ . | 1 | ||||||
Барлығы : 34 сағат
Абаеведение
Абаеведение(каз.Абайтану)–разделмировогоиказахскоголитературоведения,изучающийжизнь и творчествоАбая Кунанбаева, его философские, эстетические иобщественныевзгляды.Уистоков абаеведения стояли АлиханБокейханов,АхметБайтурсынови периоды развития.
Начальный период развитияабаеведениясоставляютпервые публикации произведенийАбая с комментариямиикраткимибиографическими сведениями(1909-1917). Первый сборник подназванием«Стихиказахскогопоэта Ибрагима Кунанбаева» (140стихотворенийипоэмы«Искандер»и«Масгут») подготовлен и издан Какитаем Ыскакулы и сыном Абая-Турагулом (Санкт-Петербург, 1909).Последующие издания основывались на записях стихов Абая, сделанных Мурсеитом Бикеулы, так как рукописи самого поэта не сохранились, а его стихи распространялись в народе в устной форме. В 1914 году в Москве издана книга «Восточный сборник» с материалами о жизни и творчестве Абая и переводами его стихов на русский язык. В 1916 году в Оренбурге вышла книга «Терме Абая» Самата Абишулы. Литературно-критические публикации появились в начале XX века. В многотомном собрании
«Россия. Географическое описание нашей Родины» (Санкт-Петербург, 1904) А. СидельниковохарактеризовалАбаякакпредставителяновогонаправленияказахскойлитературы. А.Байтурсыноввстатье«Қазақтың бас ақыны» в газете «Қазақ» дал высокую оценку Абаю: «Во всевремена среди всех известныхказахскихпоэтов не было поэта лучше Абая». Вслед заА.Бокейхановым,А.Байтурсыновым,М.Дулатовым о творческом пути Абая пишут Н.Рамазанов,Г.Сагди,И.Мустамбайулы,Н. Н. Белослюдови др.Второй период развитияабаеведения(1918—1940)связансисследованиямиМ.О.Аузова, который началработупо систематизации и периодизации художественного наследияАбая.Онсоздалпервую научную биографиюклассикаказахскойпоэзиииопубликовалрядисследованийо нём; внёс значительныйвкладвформированиеиразвитиеабаеведениякакотдельнойобластинауки.Дальнейшемуразвитиюабаеведенияспособствовал а творческая деятольность И.Джансугурова и К.Жубанова (1934).Третийпериодразвития абаеведения(1940—1970-е) характеризуется активизацией изучения творчества Абая и переводов его произведений на многие языки мира. Вышли в свет научные труды С.Муканова, К.Жумалиева,Кенжебаева,М.С.Сильченко, К.Мухамедханова,Т.Тажибаева, Б.Г.Ерзаковича.С1940годасочиненияАбая на русском языкеизданы15раз.В1945—1960годах вышли поэтана узбекском,татарском, туркменском, монгольском,китайском,чешском,белорусском,латышскомязыках.В1970году вМосквеиздательством«Прогресс» выпущен сборник сочинений Абая на арабском и английском языках.С 1980-хгодовначинаетсяновыйпериодабаеведения.Десятки фундаментальных научных работ свидетельствуют о новомнаучно-теоретическом уровне абаеведения.Подготовлено и издано«Полное собрание сочиненийАбая».УчёныеР.Сыздыкова,Т.Алимкулов,А.Нуркатов,М.Мырзахметов, Ж. Исмагулов, З.Ахметов,З.Кабдолов,Г.Есимов,Т.Кожакеев,Г.Муканов,Р.Сулым,В.Луцась и другиевнеслизначительныйвкладвабаеведение.К 150-летию со дня рождения Абая во многих городах мира проведены научные конференции, посвящённые творчеству великогопоэта.Произведения Абая изданы в Турции, Пакистане, Иране,Китае, переведены на французский, английский, немецкий и другие языки.
Анализ содержания и организации курсов, рекомендованных для обязательного изучения МОН РК
В настоящее время в общеобразовательных организациях Республики реализуются курсы по выбору, рекомендованные МОН Республики Казахстан для обязательного изучения: «Абайтану» в. школе.
Учебная программа курса «Абайтану» утверждена приказом Министра образования и науки РК №115 от 3 апреля 2013 года. На изучение курса «Абайтану» в 9;10;11 классах отведено 3 часа. Из них 31 часотведён на изучение теоретического материала, 2 часа на выполнение творческих работ и 1 час на систематическое обобщение пройденного материала.
Творческое наследие великого Абая это духовная сокровищница казахского народа, в веках не утратившая своей важности. Вполне законо мерно знать, ценить и пропагандировать его творчество, как решающий фактор развития и становления общественно политической мысли нашего народа.
Наш долг–осветить с научной точки зрения творчество Абая и воспитывать у молодёжи правильное понимание целей и задач творческого наследия Абая.
Задачи курса «Абаеведение»:
воспитание патриотизма, безграничной и бескорыстной любви к своей земле и своему народу.
Оснавная цель курса «Абаеведение»:
знакомство с вершиной казахского литературного мастерства – Абаем Кунанбаевым, его творческим и неповторимым своеобразием поэтического мастерства и гениальности.
Требования к учащимся по курсу обучения:
научить понимать значимость Абая в искусстве слова и его творческие искания в литературе;
проанализировать основные вопросы, касающиеся концепции развития личности на определённых этапах творчества;
исследовать глубину и важность влияния литературы Востока и Запада на становление поэта и писателя Абая;
раскрыть сущность лидерства в казахской литературе, опираясь на автобиографические данные из жизни великого писателя;
рассмотреть основные вопросы в творчестве Абая с научной, обучающей стороны, показать владение искусством слова;
объяснить влияние исторического фактора на становление личности, актуальность изучения творческого наследия великого писателя познакомить учащихся с глубокими исследовательскими и познавательными публикациями современных исследователей абаеведов;
проанализировать становление поэта по этапом творчества;
проследить духовную связь в творчестве Абая и писателей – современников;
считать образцом воспитания человеколюбия, любви, дружбы, единства, веры и солидарностивсё творчество Абая: слова назидание, песни, романы, поэмы и переводы.
20 лет назад к 150-летию со дня рождения великого поэта произведения изданы в Турции, Пакистане, Иране, Китае и переведены и на французский, английский, немецкий и другие языки.
«10 августа –День Абая», новый праздник Казахстана.В этом году 4 августа правительство утвердило дополнение в постановление Правительства 689 «Об утверждении перечня праздничных дат». Перечень праздничных дат в Казахстане, утвержденный указанным постановлением дополнился пунктом 22-1следующего содержания : «22-1. День Абая – 10 августа». Это день внесено в календарных дат наравне с Днем Шахтера, с Днем Семьи, с Днем Спасателя и другими, которые не являются выходными днями.
Календарно-тематическое планированиепо курсу Абаеведение для учащихся 4-класса
Количество часов – 34.
1 час в неделю.
№ | Тема урока. | Кол час | Время пров. урока | |
1. | Периоды развитие Абаеведение. Абай в цифравом формате. | 1 | ||
2. | Основаположники Абаеведение, роль писателя М.Ауэзова в развитие Абаеведение. | 1 | ||
3. | Абай(Ибраһим)Кунанбаев – великий поэт, гений степи, основоположникказахский письменной литературы, лингвист, переводчик, композитор. | 1 | ||
4. | Абай в цифровом формате. Семья и происхождении поэта. 25 интересных фактов об Абае Кунанбаеве, первое стихотворение поэта. | 1 | ||
5. | Поэтическое творчество Абая.Стихи оприроде«Весенний вечер», «День июля летнийпришел». | 1 | ||
6. | «Осень», «Зима».Поэтическая интерпретация на стихотворению «Осень»-«Күз». | 1 | ||
7. | Стихотворение о поэзий «Стихи-жемчужины меж слов, в нихблеск владык»-«Өлең –сөздің патшасы, сөз сарасы» | 1 | ||
8. | Призыв к знанию«Без знаний нос не задирай»-«Ғылым таппай мақтанба». | 1 | ||
9. | «Молодым до науки дойти я не мог»-«Жасымда ғылым бар деп ескермедім» | 1 | ||
10. | Поэтическое интерпретация на стихотворению «Без знаний нос не задирай» | 1 | ||
11. | Лирика о любви «Без любви»-«Махаббатсыз дүние бос» | 1 | ||
12. | Абай и Восточная литература.Поэт о своем народе «Народ велики мой, казах, ты видел беды» – «Қалың елім, қазағым,қайран жұртым» | 1 | ||
13. | Идейная связь Абая с русской культурой. (Е.П.Михаэлис, Нифант Долгополов, Северин Гросс). | 1 | ||
14. | Единство сердец в поэзий:14 летний Абай и Пушкин. «ПесниТатьяны в необъятной степи»-«Татьянаның қырдағы әні» переводом Абая. | 1 | ||
15. | «Письмо Татьяны к Онегину» и «Письмо Онегина к Татьяне» | 1 | ||
16. | Абай и М.Ю.Лермонтов, Гете:«Горных вершин»-«Қараңғы түнде тау қалғып» | 1 | ||
17. | «Молитвы»-«Дұға», «Дары Терека»-«Теректің сыйы», «Кинжал»-«Қанжар». | 1 | ||
18. | Мастерство перевода Абая М.Ю. Лермонтовских пройзведений. | 1 | ||
19. | Поэтическое интерпретация на стихотворению «Дары Терека» | 1 | ||
20. | И.А. Крылов в переводе Абая.«Стрекоза и муравей»-«Шегітке мен құмырсқа», «Дуб и трость» | 1 | ||
21. | «Ворона и лисица», «Крестьянин в беде» | 1 | ||
22. | Абаевские чтения. Поэмы Абая «Ескендир». | 1 | ||
23. | «Медгат-Касым» | 1 | ||
24. | А.Затаевич о музыкальном творчестве Абая. Песни и куй композитора. | 1 | ||
25 | «Восьмистишие»-«Сегіз аяқ». «Привет тебе, тонкобровая» – «Айттым сәлем, қаламқас» | 1 | ||
26. | «Желсіз түнде жарық ай» | 1 | ||
27. | «Ты зрачок моих глаз» – «Көзімнің қарасы» | 1 | ||
28. | 45 слов Абая. Слова назидания | 1 | ||
29. | Слово Первое:немой глухому. | 1 | ||
30. | 7-слово назидание. | 1 | ||
31. | 31-слово назидание. | 1 | ||
32. | 17-слово назидание. | 1 | ||
33. | Абаевское чтение по словам назидания. | 1 | ||
34. | Мое мнение ктворчеству Абая...(эссе) | 1 | ||
Место Абая в историй Казахстана и в мировой литературе. | 1 | |||
34ч |
Список источников
1.Энциклопедия «Абай», издателство «Атамұра»-1995год,г. Алматы.
2.«Большая советская энциклопедия», Государственное научное издательство – 1949 г.
3.Анализ содержания и организация курсов, рекомендованных для обязательного изучения МОН Республики Казахстан.
4. «А.Құнанбаев өлеңдер жинағы».Астана: Фолиант – 2002г.
Пайдаланылған әдебиеттер :
1. «Русская литература 19 века».
2.Нысанбек Төреқұл «Даланың дара ділмарлары »
3.Абай шығармалары «Мөр »шағын мемлекеттік кәсіпорын , Алматы .
4.Қазақ әдебиеті оқулығы , «Шың»-2012жыл .
5.«Абай» энциклопедиясы , «Атамұра » баспасы.
4
.png)
