Чăваш Республикинчи Шупашкар хулин «Ачасен социаллă çынлăх хăнăхăвĕсене мала хурса пĕтĕмĕшле аталанма пулăшакан 13-мĕш ача сачĕ» муниципалитетăн шкул умĕнхи вĕренÿ бюджет учрежденийĕ
Конкурс профессионального мастерства работников учреждений культуры и образования имени Г?Н?Волкова
Мероприятие (шкулчченхи вĕренÿ организацийĕсенчи вӑтам тата аслӑ ушкӑн ачасем валли хатĕрленĕ)
«ÇĔР ПИН ТĔРĔ ТĔНЧИНЧЕ» УЯВ СЦЕНАРИЙĔ
Ĕç тĕллевĕ: чӑваш халӑхӗн культурипе кипе тата йӑли-йӗркипе паллаштарасси?
Сценарин авторĕ%
Павлова Инна Ивановна
Шупашкар хулин 13-мĕш
ача сачӗн воспитателӗ
телефон:8-927-853-11-83
e-mail:inn14102007@yandex?ru
ШУПАШКАР – 2021
Задачӑсем: ачасене наци культурипе йӑли-йӗркине тата Чӑваш Ен культурине хаклама: упрама вӗрентесси: наци костюмӗн илемӗпе чӑваш тӗррин илемӗпе хавхаланса ӳстересси?
Малтан тумалли ӗ=сем% музыка залне чӑваш ҫурч.нчи пӳлӗм пек капёрлатмалла (кӑмака: сӗтел: лавкка: тӗрленӗ арча)? «Чӑваш тӗррисем» альбома пӑхса тухмалла: чӑваш халӑх кӗввисем: юрӑсе?
Уяв юхӑмӗ
Чӑваш тумӗ тӑхӑннӑ ачасем зала хавас кӗвӗпе кӗрсе вырнаҫса лараҫҫӗ? Ҫак вӑхӑтра чӑваш юрри «Илемл.-илемл.» янӑрать? Вӗсене музыка залӗнче чӑваш тумӗ тёхённё ерт\=. чӑвашла саламлать?
Ыра кун пултăр: хаклă хăнасем: ачасем! Мана Илемпи тесе ч.не==.? Ку чӑваш ячӗ: вырӑсла «красивая» тенине пӗлтерет? Пӑхӑр-ха: тархасшӑн: манён илемлӗ к.пе ҫине? Мӗнле шутлатӑр эсир: ӑна мӗнпе капӑрлатнӑ? (Ачасен хуравӗсем)
Тӗрӗс: манён кёпене тӗрӗпе илемлетн? Анчах ку тӗрӗ хӑйне евӗр: унӑн ячӗ те пур.? Ку т.р. – пирӗн асаттесемпе асаннесен тӗрри: мӗнле шутлатӑр эсир: мӗн ятлӑ вӑл?
Маттур ачасем: чӑваш тӗрри ку? Паян эпир сирӗнпе чӑваш тӗрри тата унӑн паллисемпе символӗсем ҫинчен калаҫӑпӑр? Паян – Чӑваш тӗррин кунӗ? Ҫак уява эпир кӑҫал пӗрремӗш хут паллӑ тӑватпӑр? Ёна Чӑваш Республикин пуҫлӑхӗ Олег Николаев ҫирӗплетн.? Пӑхӑр-ха й.ри-таврана: пир.н зала чӑваш тӗрри предмечӗсемпе илемлетнӗ? Мӗн чухлӗ илемлӗ тӗрленӗ япала кунта% кӗпесем: салфеткӑсем: алшӑлли: чӑваш тӗрриллӗ ӳкерчӗксем те пур кунта – мӗнле илемл. вӗсем!
Кун пек илемлӗхе кам тӗрлет вара? (Ачасен хуравӗсем) Тӗрӗс: тӗрӗ тӗрлекенсем – ёстаҫӑсем? Чӑваш халӑхӗ тӗрлеме яланах юратнё? Таврара мӗн курнине вӗсем т.рлен.% юхан шывсемпе тинӗссем: ӳсен-тӑрансемпе чӗрчунсем: хӗвелпе ҫӑлтӑрсем? Илемлӗ асамат кӗперӗ евӗр тӗрлӗ тӗслӗ т.р.сем =инчен каласа пама мёнле сӑмахсене тупмалла-ши? Тен: кӑштах историе аса илӗпӗр те чӑваш тӗррин ҫулҫӳревне тухса кайӑпӑр?
Чӑваш кил-йышӗнче хӗр ачасене 6-7 ҫултах тӗрлеме вӗрентнӗ: 10-12 ҫул тӗлне вӗсем хӑйсемех тӗрӗсем шухӑшласа кӑларса тӗрлеме пултарнӑ?
Чӑваш тӗрри ытти халӑх тӗррисенчен кӑткӑс: илемлӗ: тӑпӑл-тӑпӑл тата хӑйне евӗрлӗ пулнипе уйрӑлса тӑрать? Тӗрленӗ тӗрӗсене тӗрлӗ тӗслӗ хӑюсемпе: вӗтӗ шӑрҫасемпе: авалхи вӑхӑтра вара ылтӑн: кӗмӗл: туй (бронза) эрешсемпе: хаклӑ йышши чулсемпе капёрлатнӑ?
Авалхи чӑвашсем килте хӑйсем тӗртнӗ пиртен хитре тӗрӗсемпе илемлетсе ҫӗленӗ ҫи-пуҫпа ҫӳренӗ? Ытларах кантӑр пирӗ ҫине: ҫӑмран тата ӳсен-тӑран сӳсӗнчен арланӑ ҫипсемпе тунӑ? Кунсӑр пуҫне: пурҫӑн ҫиппе тӗрлесси анлӑ сарӑлнӑ?
К.песем ҫӗлеме тата тӗрӗ тӗрлеме малтан пир тӗртмелле пулнӑ? Ҫавӑнпа кашни пӳртре пир станокӗ тӑнё? Ӗҫ тума нумай вӑхӑт тата вӑй кирлӗ пулнё? Малтан йӗтӗн е кантӑр ҫитӗнтермелле пулнё: тунисене пуҫтарнё: вӗсене шывпа йӗпетмелле пулнё? Ҫав тунисене типӗтсесс.н лӳчӗркенӗ: унтан ҫипсем тунё? Кирлӗ пулсан: ҫипсене сӑрланӑ?
Хӗрсем пуҫӗсем ҫине тухья е хушпу тёхённё? Вӗсене кӗмӗл укҫасемпе: вӗтӗ шӑрҫапа илемлететнӗ? Хӗр ачасем: манӑн сир.нпе «Тухья тёхён» вӑйё выляс килет? Выляр-и? (Хӗр ачасем ҫавра-ҫавра тӑраҫҫӗ: варринче пукан ҫинче тухья выртать? Юрӑ-кӗвӗ каласа ташлаҫҫӗ: ертсе пыраканӗ «Тухья тёхён» тесе калать? Кам чи малтан тухъя тёхёнать: =авё ташлать: ыттисем алӑ ҫупаҫҫӗ)? Маттур: х.р ачасем: ларёр!
Ар =ын ачасем вара кӗпе: йӗм тёхённё: пилӗкӗсене пиҫиххи =ыхнё? Халӗ эпир ар =ын ачасемпе вёйё выляр? Вӑйӑ «Пиçиххи пăрахмалла» ятлё? Эпĕ шутлаканни пулатăп: кам пĕрремĕш тухса ÿкет çавă пиçиххи пăраханни пулать? (Ачасемпĕрпысёкçавраканатăраççĕ:алӑсене каялла тытаҫҫӗ? пиçиххи пăраханни ар =ын ачасен =урём.сем хыҫ.нчен утать: пиҫиххине ывӑтать? Кам хы=.нче пиçиххи пулать: унӑн пуринчен те малтан чупса тухса хӑйӗн вырӑнне маларах тёмалла)?
Чӑвашсем тӗрӗ этеме чир-чӗртен упрать: сиплет: инкек-синкекрен сыхлать тесе шутланӑ: ҫавӑнпа килте тӗрӗсӗр япаласем пулман? +анӑсем ҫинчи тӗрӗ алӑсене: вӑй-хала тата ҫаврӑнӑҫулӑха упрать тесе шутланё? Хапха ҫинчи эрешсемпе касса кӑларнӑ тӗрӗсем те сывлёха =ир.плете==.: усалтан сире==. тесе шутланё?
Ёстаҫӑсем ӗҫлеме тӗрлӗ тӗслӗ ҫиппе усӑ курнӑ: хӗрл.: хура: симӗс тата шурӑ? Халӗ эпир сирӗнпе чӑвашла тӗсссем м.нле янранине аса ил.п.р? Эпӗ сире т.рл. т.сл. карточкӑсем кӑтартӑп: эсир вара ҫав тӗссене калӑр? (Илемпи карточкӑсем кӑтартать: ачасем тӗссем калаҫҫӗ)?
Кашни т.с мӗн те пулин п.лтернине пӗлетӗр-и эсир? Чӑвашсем хӗрлӗ т.се – вут-ҫулӑм: пурнӑҫ: юрату: хӗвел символӗ тесе шутланӑ? Хура т.с – ҫӗр тӗсӗ: хӗрлӗ тӗспе п.рле пурнӑҫ пуҫламӑшӗ ҫинчен калать? Шурӑ чечек пирки мӗн калама пултаратӑр эсир? (Ачасен хуравӗсем) Паллах: шурӑ тӗс – таса: тӗрӗслӗх: ӑслӑлӑх палли шутланнӑ? Симӗс – чечек: пурнӑҫ \сен-тӑрансем: курӑксем: йывӑҫсем палии? Кӑвак т.с – тӳпе: сарё – хӗвел: пурнӑ= паракан т.с? Кашни тӗрӗ – пӗчӗк истори? +ак историе тӗрӗ тӗрленӗ ӑстаҫӑ шухӑшласа кӑларнӑ? Эрешсен пӗлтерӗшне пӗлсен: ӑстаҫӑ мӗн каласшӑн пулнине ҫӑмӑллӑнах пӗлме пултаратпёр?
Халӗ эпир сирӗнпе тӗп эрешсене аса илӗпӗр? Ман алӑра асамлӑ куб: унён ен.сенче чӑваш тӗррин орнаменчӗсем? Эсир куб пӑрахӑр та тӗрӗсене ӑнлантарса парӑр? (Ачасем куб пӑраха==.: ун хыҫҫӑн чӑваш орнаменчӗсене ӑнлантарса пара==.% йывӑҫ: хӗвел: ҫурт: шыв: выльӑх…)
Маттурсем: чӑваш тӗррине лайёх п.лет.р? Халӗ калӑр-ха тархасшӑн: манён алёра ку мӗн? (Ачасен хуравӗсем: ку Чӑваш Республикин ялавӗпе гербӗ)?
+апла: ку Чӑваш Республикин ялавӗпе герб.? ЧӑвашПатшалăхсимволĕсенче мӗнле паллёсем курма пултаратпӑр эсир?
Патшалӑх ялавӗ тӳр кӗтеслӗх евӗрлӗ: ҫӳлти сарӑ: аялти – тӗксӗм хӗрлӗ: варринче «Пурнӑҫ йывӑҫӗ» тата «Виҫӗ хӗвел» эмблемӑсем? Герб ҫинче те: ялав ҫинче те икӗ тӗп тӗс? Сарӑ тӗс хӗвел айӗнче чӑвашсем пурӑнакан талккӑш символӗ: хӗрли ҫӗре пӗлтерет? «Пурнӑҫ йывӑҫӗ» Чӑваш Енре пурӑнакан халӑхсен пӗрлӗхне сӑнарлать? «Виҫӗ хӗвел» пурнӑҫа паракан тата ырлӑха упракан хӗвел ҫуттине пӗлтерет? Виҫӗ хӗвел чӑваш халӑх ӑнлавне «Пулнă: пур: пулатпăр» пӗлтерет?
Чӑваш тӗррин эрешӗнче чи паллӑ символ – Хӗвел? Чӑваш халӑхӗ Хӗвел ч.р. тесе шутланё: Хӗвел-ашшӗ: амёш.: хӗр.пе ывёл. пур тесе ӗненнӗ: ҫавӑнпа чылай =.рте тӗрлен.?
Ачасем: чӑвашсен авалхи вӑййине выляма вӗренес килет-и? Килӗшетӗр-и эсир? Ку вёйё «Хӗвел» ятлё? Ку вёййа выляс тесен: пирӗн сирӗнпе пӗрле ҫавра тӑмалла? Эпĕ шутлаканни пулатăп: кам тухса ÿкет çавă Хӗвел пулать? (Ачасемпĕрпысёкçавраканавӑйӑ картине тёраҫҫӗ: Хӗвел варринче ларать? Унтан хӗвел патне пухёна==.: «В.ри» сӑмаха каласан: Хӗвел ачасене хӑвалама пу=лать)?
Ачасем: халӗ эпӗ сире хамӑн пултарулӑх мастерскойне чӗнетӗп: унта эпир сирӗнпе чӑваш тӗрӗ ӑстисем пулӑпӑр? Чӑваш тӗррисемпе виткӗҫе илемлетӗпӗр? Ҫакӑн валли эпӗ сире сӗтел патне пыма ыйтатёп: кӑмӑла кайнӑ чӑваш тӗррине суйласа илсе сӗтел ҫиттине илемлетме сӗнетӗп? (Сӗтел ҫинче чӑваш орнаменчӗсемпе эрешсем выртаҫ=.: гжель: хохолма: городец роспись орнаменчӗсем: ачасен тӗрлӗ орнаментсем хушшинче чӑваш орнаменчӗсене суйламалла?)
Мӗнле маттурсем эсир: чаплӑ ӗҫлерӗр! Халӗ калӑр-ха тархасшӑн: пирӗн сӗтел ҫитти валли мӗнле тӗрӗсем суйласа илтӗр эсир? Мӗншӗн эсӗ ҫав эреше суйласа илтӗн? Мӗнле т.с суйласа илнӗ эсӗ? Ҫав тӗрӗ мӗне пӗлтерет? (Ачасен хурав.)
Ачасем: эсир чӑн-чӑн ӑста=ёсем? Маттур! Сӗтел ҫитти калама ҫук илемлӗ пулч.? Эсир тӑрӑшнишӑн эпӗ сире куччене=семпе хёналасшён? +ак печенисене чӑваш эрешӗпе капӑрлатнӑ? Ку тӗрӗ мӗн иккенне кам пӗлет?(Ачасен хуравӗсем-Хӗвел)
Акӑ пирӗн уяв вӗҫленсе пырать? Эпир сирӗнпе чӑваш тӗррисен асамлё тӗнчинче пултӑмӑр? Пурте пӗрле пысӑк ушкӑна тӑрар та Пет.р Хусанкай сӑввине итлесе пӑхар: "Пӗлетӗр-и эсир, унӑн ҫӗр пин сӑмах, ҫӗр пин юрӑ, ҫӗр пин тӗрӗ ӳсекен халӑх?»(
Ачасем: мӗнле халӑх ҫинчен каланӑ-ха Пет.р Хусанкай сӑввинче? (Ачасен хуравӗсем)? Тӗрӗс: чӑваш халӑхӗ пирки: пирӗн республикӑна ҫӗр пин юрӑ тата ҫӗр пин тӗрӗ теҫҫӗ? Акӑ пирӗн уяв вӗҫленч. те? Сывӑ пулёр: тепре тӗл пуличчен!
