Мэта: пазнаёміць вучняў з творчасцю Г. Васілеўскай, з яе казкай “Усмешка”; замацаваць веды аб асаблівасцях літаратурнай казкі; развіваць маўленне вучняў, уменне выразнага чытання, папаўняць іх слоўнікавы запас; выхоўваць сродкамі чытання маральныя і эстэтычныя пачуцці; выклікаць цікавасць да чытання казак.
Абсталяванне: Падручнік Літаратурнае чытанне 3 клас, партрэт Г. Васілеўскай, карткі для гульні “Цёмная лашадка”.
Папярэдняя падрыхтоўка: Вуням было прапанована падрыхтаваць паведамленні аб жыцці і творчасці Г. Васілеўскай, прынесці на ўрок кнігі аўтара.
Арганізацыйны момант.
- Весела звініць званок.
Пачынаем наш урок.
Добры дзень. Сядайце.
Дзверы ў веды адчыняйце.
Ці ўсё правільна сядзяць?
Ці ўсё ўважліва глядзяць?
Актуалізацыя ведаў.
- Сёння, дзеці, мы працягваем з вамі гаварыць аб казках. Як вы бачыце, аб іх можна гаварыць доўга і шмат, а ўсё таму, што свет казак разнастайны і цікавы. Іх чытаюць людзі любога ўзросту. А як вы думаеце чаму? Бо казкі не толькі забаўляюць чытачоў.
- Казкі нас выхоўваюць і вучаць быць добрымі людзьмі.
- Правільна. А аб чым марылі людзі, якія складалі казкі?
- Яны марылі аб добрым жыцці, справядлівасці і перамозе дабра над злом.
- Так, гэта і ёсць асноўная думка ўсіх казак. А ці ведаеце вы, хто сачыняе казкі? Якія бываюць казкі ў адпаведнасці з аўтарствам?
- Бываюць народныя казкі, якія з’яўляюцца вуснай народнай творасцю. Ёсць казкі літаратурныя (аўтарскія), якія сачыніў пэўны аўтар-казачнік.
Паведамленне тэмы. Падрыхтоўка да ўспрымання твора.
- Добра. І сёння мы з вамі працягваем знаёмства з літаратурнымі (аўтарскімі) казкамі. Успомніце, калі ласка, якіх беларускіх казачнікаў вы ведаеце? (Адказы вучняў.) Зараз мы з вамі пазнаёмімся з яшчэ адным казачнікам, дакладней, казачніцай – Галінай Васілеўскай. Я ведаю, што вы падрыхтавалі паведамленні аб жыцці і творчасці Г. Васілеўскай і нават арганізавалі выставу яе твораў. Калі ласка, хто жадае выступіць? (Паведамленні вучняў.)
———————————————————————————————-
Інфармацыя для настаўніка.
Васілеўская Галіна, нарадзілася 15.01.1927 г. у гарадскім пасёлку Клічаў Магілеўскай вобласці ў сям’і рабочага.
З 1932 г. жыве ў Мінску. У 1945 г. здала экстэрнам экзамены за дзесяцігодку. Скончыла аддзяленне журналістыкі Беларускага дзяржаўнага універсітэта (1950). Працавала радыёжурналістам, літсупрацоўнікам часопіса «Сельская гаспадарка Беларусі». У 1959-1977 гг. — рэдактар аддзела часопіса «Работніца і сялянка». З 1977 г. — рэдактар аддзела нарыса, з 1979 г. — адказны сакратар часопіса «Полымя». У 1982-1988 гг. — дырэктар Бюро прапаганды мастацкай літаратуры СП БССР. Сябра СП СССР з 1970 г.
Узнагароджана медалём.
Літаратурнай працай займаецца з 1953 г. Пісала нарысы, артыкулы. У 1959 г. апублікавала першае апавяданне. Аўтар аповесцей для дзяцей і юнацтва «Маланка ўначы» (1963), «Малюнак на снезе» (1969), «Я еду на вярблюдзе» (1970), «Бывай, Грушаўка» (1979), «Юныя назаўсёды» (1983), «Крылы, або Адзін год з жыцця Віталя Пятроўскага» (1987). У 1986 г. выйшла «Выбранае».
—————————————————————————————————-
- Дзякуй за вашы паведамленні. Давайце мы іх размесцім на нашай выставе, побач з кнігамі Г. Васілеўскай. А зараз, перш чым перайсці да казкі, я прапаную вам адгадаць загадку.
Ад ЯЕ хмурны дзень святлей,
Ад ЯЕ ў небе вясёлка прачнецца…
Падзяліся ЁЮ са сваімі сябрамі,
І ЯНА да цябе не раз яшчэ вернецца.
- Гэта ўсмешка.
- Малайцы. Сапраўды, гэта ўсмешка. Пра яе спяваў маленькі Янот у мультфільме. Памятаеце? А як вы лічыце, што такое ўсмешка і навошта яна так неабходна ў нашым жыцці? (Разважанні вучняў.)
Чытанне і праверка першаснага ўспрымання.
- А зараз мы з вамі пачнём знаёмства з казкай Г. Васілеўскай “Усмешка”. Слухайце ўважліва. (Настаўнік чытае казку.) Вось вы праслухалі казку. Ці спадабалася яна вам? Чаму? Як вы лічыце, чаму аўтар назвала казку “Усмешка”? Што значыць “Рабіць дабро”? Каго называюць добрым чалавекам? (Адказы вучняў.)
Паўторнае чытанне. Слоўнікавая работа.
- А зараз я прапаную самастойна прачытаць вам казку і звярнуць увагу на незразумелыя словы.
Трымцець – дрыжаць, плёткі – сплетні, комін – дымавая труба.
Аналіз твора.
- Аб кім гаворыцца ў гэтай казцы?
- Аб злым чараўніку і аб шчаслівых людзях з казачнага горада.
- Чаму злы чараўнік вырашыў наведацца ў казачны горад?
- Ён даведаўся, што ў гэтым горадзе жывуць шчаслівыя людзі, і вырашыў адабраць у іх усмешкі.
- Якім чынам чараўнік спрабаваў здабыць усмешку? Ці атрымалася гэта ў яго?
- Адабраць, украсці, купіць. Не атрымалася.
- Што параіў чараўніку добры чалавек? Якім чынам магчыма здабыць усмешку?
- Чалавек параіў рабіць дабро. Усмешку можна атрымаць за добрыя справы.
- Ці атрымалася што ў чараўніка нарэшце? Што ён зрабіў?
- Ён дапамог маленькай дзяўчынцы, а яна падаравала яму ўсмешку. Чараўнік стаў добрым і шчаслівым.
Творчая работа над творам.
- Разгледзьце, калі ласка, малюнак да казкі. Знайдзіце ў тэксце апісанне гэтага малюнка. (Дзеці зачытваюць месца, дзе гаворыцца аб тым, як чараўнік ляцеў у горад.) На малюнку мы бачым начны горад. А як бы вы намалявалі гэты горад днём, калі ён напоўнены шчаслівымі людзьмі? Знайдзіце ў тэксце апісанне горада і вусна намалюйце яго. (Дзеці маляўніча апісваюць казачны горад з яго жыхарамі, звяртаючы ўвагу на тое, што робяць людзі і чаму яны шчаслівыя.)
- А зараз мы пагуляем з вамі ў гульню “Цёмная лашадка”. На картках напісаны словы, якія характарызуюць кагосьці з гэтай казкі. Вы павінны вызначыць, да каго адносіцца гэта характарыстыка, і даказаць сваімі словамі або радкамі з тэксту.
Шчаслівы, радасны, злы, харошы, казачны, вясёлы, страшны, зморшчаны, добры, дрэнны, прыветны, засмучаны.
(Адказы вучняў. Характарыстыкі чараўніка запісваюцца на дошцы ў два слупкі: які ён быў і які стаў.)
- Малайцы. Добра справіліся. А цяпер паспрабуем прачытаць твор выразна па ролях, перадаць сваім чытаннем настрой казкі і характар герояў. (Вучні чытаюць казку па ролях. Выбарачнае чытанне дыялога.)
- Добра ў вас атрымалася. А зараз паспрабуйце намаляваць вусны псіхалагічны партрэт чараўніка, выкарыстоўваючы запісаныя на дошцы характарыстыкі: якім ён быў і якім стаў. (Вуснае маляванне псіхалагічнага партрэту героя вучнямі.)
- Сапраўды, чараўніку ўдалося ператварыцца са злога ў добрага. А дзякуючы чаму атрымалася пераўтварэнне? Раскажыце, у які момант здарыўся цуд. Запішыце на дошцы паміж двума слупкамі гэтыя цудоўныя словы, якія могуць перамагчы зло. (Вучні пераказваюць здарэнне з маленькай дзяўчынкай. На дошцы запісваюць словы “дабро”, “добрая справа”, “усмешка”.)
- Вось мы з вамі і даведаліся аб тых цудоўных рэчах, якія могуць перамагчы зло. А ці можа здарыцца падобны цуд у сапраўдным жыцці? (Разважанні вучняў.) Падумайце, якія прыказкі або прымаўкі падыходзяць да гэтай казкі і чаму?
—————————————————————————————————-
Інфармацыя для настаўніка.
Як гукнеш, так і адгукнецца. З якім пазнаешся, такім станешся. Не пазнаўшы бяды, не ўчуеш дабра. Добрае слова даражэй за багацце. Слухайся добрых людзей, на шлях навядуць. Худа таму, хто дабра не робіць нікому. Злы не верыць, што ёсць добрыя людзі. Стаўся да людзей так, як жадаеш, каб яны ставіліся да цябе.
—————————————————————————————————-
Вынікі ўрока. Дамашняе заданне.
- А зараз я прапаную вам адказаць на пытанні невялікага тэста.
Тэст.
1. Якімі словамі вы можаце ахарактарызаваць злога чараўніка?
_____________________________________________________________
2. Чаму злы чараўнік прыляцеў у казачны горад і як ён сябе паводзіў?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
3. Ці змяняліся вашы адносіны да чараўніка ў ходзе чытання? Чаму?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
4. Аб чым хацеў сказаць аўтар казкі?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
5. Чаму вас навучыла казка?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
- Усе зрабілі? Малайцы. І так, з якой казкай вы пазнаёміліся сёння на ўроку? Хто яе аўтар?
- З казкай Г. Васілеўскай “Усмешка”.
- Дома я прапаную вам сачыніць вусна працяг казкі, расказаць аб тым, якім стаў чараўнік, аб яго добрых справах. Усім дзякуй, да пабачэння.
даўнія-даўнія часы на беразе сіняга мора стаяў блакітны казачны горад. Жылі ў ім шчаслівыя людзі. У дзень яны працавалі і спявалі песні, бо праца прыносіла ім радасць. А ўвечары з іхніх дамоў лілася музыка.
Сустракаючыся, людзі ўсміхаліся адзін аднаму: такое было ў іх прывітанне.
Пра тое, што на свеце ёсць горад, у якім усе людзі шчаслівыя, даведаўся злы чараўнік. Той самы, які ніколі не спяваў, не любіў музыкі і не ўсміхаўся. Ён рабіў толькі чорныя справы: хлусіў, прыдумваў плёткі, лаяўся.
— Я ведаю, чаму тыя людзі шчаслівыя, — сказаў сам сабе чараўнік. — Яны шчаслівыя таму, што ўмеюць усміхацца. Вось палячу я ў той горад, адбяру іхнія ўсмешкі і стану адзін шчаслівы.
Сеў ён на свой дыван-самалёт і паляцеў. Ляцеў ноччу, бо ўсе злыя чараўнікі лётаюць толькі ноччу, калі добрыя людзі спяць і бачаць харошыя сны.
Унізе паказаліся блакітныя дахі, і злы чараўнік здагадаўся, пгго гэта і ёсць той самы казачны горад.
Пачало світаць. З-за мора выкаціўся залаты шар сонца. Цёплыя хвалі лашчылі бераг, усыпаны гладкімі каменьчыкамі. З комінаў пацягнуўся лёгкі дымок.
Седзячы за комінам, злы чараўнік чакаў, пакуль хто-небудзь з'явіцца на вуліцы.
Нарэшце ён убачыў першага жыхара казачнага горада. Той ішоў і ўсміхаўся сонцу, якое шчодра грэла зямлю, птушкам, якія весела спявалі на дрэвах, і зялёным лісточкам, што трымцелі ад лёгкага ветрыку.
Чараўнік вылецеў з-за коміна і апынуўся перед чалавекам.
— Аддай усмешку! — крыкнуў ён страшным голасам, ад якога пасыпалася лісце з дрэў і перасталі спяваць птушкі.
Усмешка адразу знікла з твару чалавека — як яе возьмеш?
Тады чараўнік падбег да другога чалавека і гукнуў:
— Аддай усмешку!
Але зноў адабраць не змог. Яна таксама знікла.
Чараўнік паспрабаваў украсці усмешку, забраць яе непрыкметна, каб ніхто не бачыў. I з гэтага нічога не выйшла.
— Куплю усмешку, — вырашыў чараўнік.
Але ўсе, каму ён ні гаварыў пра гэта, толькі паціскалі плячамі.
Чараўнік заплакаў ад крыўды. Злыя слёзы градам пакаціліся па яго зморшчаных шчоках.
Адзін добры чалавек пашкадаваў чараўніка, пасадзіў яго на лаўку ля блакітнага фантана, выцер ягоны твар ад слёз і спытаў:
— Чаго ты плачаш, добры чалавек?
Ніхто ніколі не звяртаўся да чараўніка з такімі словамі, і ён заплакаў яшчэ мацней.
— Не магу больш так жыць, — усхліпваючы, прагаварыў чараўнік, — ніхто мяне не любіць, няма ў мяне сяброў... Я хачу ўсміхацца, як усе, але не магу здабыць сабе усмешку.
— Усмешку не купіш і не ўкрадзеш, — сказаў жыхар казачнага горада. — Яе дораць за добрыя справы. Успомні, ці зрабіў сёння што добрае. У полі працаваў?
— Не, — адказаў чараўнік.
— Дом будаваў?
— Не.
— Хлеб пёк? Адзежу шыў? Можа, дзяцей добраму вучыў?
— Не, не, не, — і чараўнік нізка апусціў галаву.
Чалавек уздыхнуў:
— Дрэнныя твае справы. Але ты можаш памагчы сабе сам. Рабі дабро.
I жыхар казачнага горада пайшоў на працу.
А чараўнік сядзеў і усхліпваў, бо не ведаў, як яно робіцца, тое дабро.
Маленькая дзяўчынка бегла ў садзік, спатыкнулася аб каменьчык і ўпала.
Чараўнік падхапіўся, падняў дзяўчынку і стаў дзьмуць на яе пабітае каленца, каб не балела.
Дзяўчынка, якая толькі што хацела заплакаць, раптам усміхнулася чараўніку так прыветна, што і яго губы таксама расцягнуліся ва усмешку. Першы раз у жыцці!
Яму стала так лёгка, так весела, што ён пацалаваў дзяўчынку ў абедзве шчакі, сеў на свой дыван-самалёт і паляцеў рабіць добрыя справы.
Цяпер ён напэўна стаў шчаслівым добрым чараўніком і сам дорыць людзям усмешкі.
.png)
