ЖШС «Каспий өңірі «Болашақ» колледжі»
БАЯНДАМА
Тақырыбы: Белсенді оқыту тәсілдерінің тиімділігі
Физика пәнінің оқытушысы: Игібаева Тазагүл Өмірханқызы
Ақтау-2020
Белсенді оқыту тәсілдерінің тиімділігі
Бүгінгі таңда республикамыздың білім беру жүйесі түбегейлі қайта құрылып, оқытудың белсенді әдістері енгізілуде, оның барысында студенттер өз бетінше функционалдық сауаттылықты дамытады, белсенді түрде білім алады, құрдастарымен қарым-қатынас жасауда коммуникативті дағдыларды дамытуға және проблемаларды шешуде шығармашылықпен айналысуға ұмтылады.
Дәстүрлі репродуктивті білім беру, оқушының пассивті бағынышты рөлі мұндай мәселелерді шеше алмайды. Оларды шешу үшін жаңа педагогикалық технологиялар, оқу процесін ұйымдастырудың тиімді формалары, оқытудың белсенді әдістері қажет.
Белсенді оқыту студенттерге оқытушыны тыңдаудан гөрі көп қатысуды талап ететін оқыту мен оқытудың бірқатар тәсілдерін қамтиды. Бұл тәсілдер оқытудың бұрын емес, іс-әрекетте болатыны туралы идеяны көрсетеді.
Оқытудың белсенді әдістері - бұл оқу материалын игеру процесінде оқушылардың ақыл-ой және практикалық іс-әрекеті мен белсенділігі мен белсенділігін қамтамасыз ететін әдістер жүйесі.
Оқытудың белсенді әдістері: сабақты бастау, мақсат қою, күту, қорқыныш, оқу материалын ұсыну, өзіндік жұмысты ұйымдастыру, релаксация және қорытындылау әдістері болып бөлінеді. Бұл әдістердің әрқайсысы сабақтың белгілі бір кезеңінің нақты мәселелерін тиімді шешуге мүмкіндік береді.
Бағдарламаның мақсаттарын іске асыру:
- білім мазмұнын құрудың тұжырымдамалық негіздері мен принциптері;
- қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының қазіргі заманғы талаптарына сәйкес білім мазмұнын жаңарту;
- білім берудің өзгермелілігі мен жеке бағытын қамтамасыз ету;
- пәнаралық және пәнаралық байланысты қамтамасыз ететін білім мазмұнының тұтастығы мен сабақтастығы;
- оқушылардың оқу жетістіктерінің жүйесін құру арқылы қорытынды нәтижеге назар аудару;
- оқу процесін ұйымдастыру және жүзеге асыру шарттарына қойылатын талаптар.
Білім берудің жаңа моделі мұғалімдерді даярлауда жаңа талаптарды ұсынады: оқытудың мақсаттары мен әдістерін өзгерту; оқуға инновациялық тәсілдеменің бөлігі ретінде жұмыс жасау; оқу процесін бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз етуді өзгерту; оқушылардың оқу жетістігін бағалаудың жаңа тәсілдері мен формаларына.
Білім берудегі сапалы өзгеріс мұғалімнің оның оқу-тәрбие үрдісіндегі орны мен рөлі туралы жаңа көзқарасын, оқушыға деген жаңа көзқарасын қалыптастырусыз мүмкін емес. Сондықтан мұғалімнің өзі жаңа өзгерістердің мәнін, білімнің жаңа сапасы мен жаңа білім беру нәтижелерінің мәнін түсінуі өте маңызды.
Оқытудағы дәстүрлі тәсілдерді заманауи (жаңашыл) әдістермен салыстыра отырып, мұғалімдер мен студенттер арасында, сонымен қатар студенттердің арасында сенім атмосферасын құру маңызды. Жаңа жағдайда мұғалім оқушылардың білімін өз бетінше меңгеруіне ықпал ететін, оқу процесін ұйымдастырушы рөлін атқаруы керек.
Пәндегі жаңартылған бағдарлама студенттерге ХХІ ғасырдың дағдылары деп аталатын көптеген құзіреттерді игеруге бағытталған.
Жаңартылған бағдарламалар студенттердің кең ауқымын игеруге бағытталған: сыни ойлау және проблемаларды шешу; топтық жұмыс және көшбасшылық қабілеттер; икемділік және жаңа жағдайларға бейімделу мүмкіндігі; бастамашылық және кәсіпкерлік дағдылар; ойларды ауызша да, жазбаша да дұрыс және нақты жеткізе білу; ақпаратты іздеу және табу мүмкіндігі; қызығушылық пен қиял.
Жаңартылған бағдарламалардың ерекшеліктерін ескере отырып, мұғалімдерге:
- оқу процесінде белсенді оқыту стратегияларын қолдану туралы білімді кеңейту және осы іс-әрекеттегі дағдыларды қалыптастыру;
- бірлескен оқытуды ұйымдастыру әдістерін, педагогикалық рефлексияны және кері байланыстың тиімді формаларын қолдану;
- сөйлеу дағдыларын дамытуға бағытталған оқыту әдістерін меңгеру;
- жаңартылған білім беру бағдарламасының оқу мақсаттарына жету үшін критериалды бағалау жүйесін түсіну және қолдану;
- ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, оның ішінде ақылды технологияны оқу процесінде қолдану дағдыларын игеру.
Жаңартылған білім беру бағдарламасының әдіс-тәсілдерін сабақтарда қолдану барысында білім сапасын едәуір арттыруға және білім стандарты бекіткен оқу материалын барлық оқушылардың жүз пайызға меңгеруін қамтамасыз етуге болады. Бұл бағдарламаның тағы бір ерекшелігі дарынды балалармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеу мүмкіндігі болып табылады.
Белсенді оқыту мен оқудың белгілі бір әдісін пайдаланардың алдында мұғалімдер өздеріне әртүрлі сұрақтар қойып, өзінің үдерістегі рөлі мен іс-қимылын ұдайы ойластырып отыруы керек.
Белсенді оқу тәсілі жаңа білімді бұған дейінгі біліммен байланыстырады, қателіктер бізге өзімізді тексеріп, түсінігімізді жетілдіруге жол ашып, нәтижесінде терең білім мен көзқарасты өзгертеді. Белсенді оқуда өз тәжірибесінің негізінде үйреніп, оқушыларға эксперимент жасап, мәнін ұғынып, түсінік қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Бірлескен оқу тәсілі құрылымдалған топтық жұмыстан тұрады. Бұл әдісте тұлғааралық қарым-қатынас дағдылары жетіліп, ақпарат алу және жоғары деңгейлі ойлау дағдылары дамиды.
Оқу пәндері арасында байланыс орнату білім беру бағдарламасының аясын кеңейтіп, теңестіреді, тереңірек білім алуға мүмкіндік береді, көптеген дағдыларды қалыптастырады, түсінік пен дағдыларды дамытуға көмектесе алады, оқудың анағұрлым саналы меңгерілуіне көмектеседі, оқуға деген уәжді арттыра алады.
Оқушылардың қажеттілігін қанағаттандыру тәсілінде оқушылардың оқуға қолдау көрсету мақсатында тексеру және кері байланыс ұсынылады. Яғни, уәжді және өзін-өзі бағалау деңгейін арттыра отырып қай бағытта оқыту керектігін анықтауға көмектесеміз. Сонымен бірге оқушылардың өз жұмысын жақсартуына мүмкіндік беріп, оқушылардың барынша тиімді оқу жолдарын түсінуіне көмектесеміз.
Оқушылар өзара әңгімелесу арқылы тапсырмаларды талқылауы бір-біріне білім мен дағдыларды үйрете отырып, тақырыпты терең түсінуіне жол ашады. Оқушылардың өз үлгерімі туралы ойланып, әрі қарай не істеу керектігі туралы шешім қабылдауына мүмкіндік ала отырып, тапсырманы күрделендіріп, оқушылардың оқуға деген уәжін арттырып отырады. Оқыту процесінде білім алушының қойылған оқыту мақсаттарын түсінгендігін растау ретінде басқа да оқу міндеттері қойылып және тиімді сыныптық пікірталас қалыптасқаны маңызды. Мұғалімнің тұрақты түрде кері байланыс жасауы білім алушыларды алға қарай жылжуға, жақсы нәтижеге жетуге ынталандыратын болады.
Топтық жұмыс барысында мұғалім әрбір топтағы білім алушылардың талқылауын тыңдайды және бақылайды: кейбір білім алушылар бағалау критерийлеріне сәйкес оқу мақсатына жеткендігін жылдам көрсете алады. Мұғалім одан әрі оқу мақсатына жетуге ұмтылған білім алушылардың іс-әрекетін бақылауы және қосымша сұрақтар қоюы тиіс:
-Бұл туралы не ойлайсыздар?
-Сіздің топта не талқыланғаны туралы түсінік бере аласыз ба?
Егер білім алушылар практикалық жұмыс орындаса, онда сұрақты әр тапсырма бойынша қоюға болады:
-Сіздер қазір не істеп жатырсыздар?
-Сіздің ойыңызша бұдан әрі не болады?
-Сіз бұл тапсырманы орындау барысында ерекше бірдеңені байқадыңыз ба?
Топтық жұмыс барысында мұғалім барлық топтардың жұмысын бақылауы тиіс. Топты бақылауды тапсырманы орындауға қатысумен бірге жүргізуге де болады. Жауаптарды бағалаудан кейін мұғалім оқу мақсатына жетуге ұмтылған топтарға қайтадан келіп, олардың оқу мақсатына жетулеріне тағы бір мүмкіндік беруіне болады. Бұл жағдайда білім алушыларға жаңа идеяны тұжырымдауды, екі (немесе одан да көп) идеяны салыстыруды, идеяларды бағалауды, топтық талқылаулар негізінде қорытынды жасауды, сұрақтарға жауап беруді ұсынады.
Электронды оқу және жаңа технологияларды пайдалану белсенді оқудың қызықты тәсілдеріне жатады. Бұл оқушының уәжін арттыра және зерттеу жүргізу, қарым-қатынас жасау, ынтымақтастық орнату және тапсырмаларды тиімді іске асыру үшін қолданылады. Оқушылардың ақпарат іздеп, өз тәсілдерін табуына мүмкіндік бере отырып, олардың өз үлесін қосуына септігін тигізеді, сыныптан тыс өз бетінше білім алуға мүмкіндік беретін тәсілдердің бірі болып табылады.
Модельдеу тәсіл іске асып жатқан ойлау үдерістерін түсіндіре отырып мысал ұсыну, яғни оқушыларды бір мезгілде пән мазмұны туралы ойлануға және сарапшы ретінде әрекет етуге жетелейді. Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуіне көбірек мүмкіндік беріп, тапсырманы кезеңдерге бөледі және үдеріс туралы ойланып, рефлексия жасауға ынталандырады. Саралау тәсілі әр оқушының оқудағы қажеттіліктерін қанағаттандырып, жекелей түсінік пен дағдыларын тереңдейді. Сонымен бірге, өзіне деген сенімі мен оқуға деген уәжін артады, оқушыларға идеяларды тереңірек түсінуге көмектесе отырып, шығармашылыққа ынталандырады. Саралауда барлық оқушылар үшін тиімді, барлық оқушылардан күтілетін нәтижені арттыра алады.
Оқушының білімге деген ынтасына мұғалім мен ата-ана, қоршаған орта әсер етеді. Мұғалім белсенді әрекет ете отырып, оқушылардың танымдық қабілетін дамытып, ғылым негіздерін игеруге, белгілі бір білімдердің, дағдылар мен іскерліктерін қалыптастырып, оқушының рухани, физикалық және еңбек қабілеттерін жетілдіріп, еңбек және кәсіби дағдыларын дамытуда аянбай еңбек ету қажет.
Оқытудың осындай жаңа педагогикалық технологияларын сабаққа ендіру бүгінгі таңда әрбір ұстаздың басты мақсаты болуы керек. Себебі, елімізге заман талабына сай қалыптан тыс ойлай алатын, шұғыл шешімдер қабылдай білетін, белсенді, шығармашыл азаматтар қажет. Сабақта тек білімділік мақсаттарды шешіп қоймай, балалардың жекелік қасиеттерін, қабілеттерін дамытудың жолдарын қарастыруда қажет деп есептеймін. Мұғалім бұл жүйемен жұмыс жасағанда, үнемі оқушы санасында болып жатқан өзгерістерді бақылап, оның дамуын жан-жақты зерттей отырып, өз сабақтарын соған сай өзгертіп отыруы тиіс. Сонда ғана жаңа жүйенің құны болады деп есептеймін.
.png)
