Сборник формативного оценивания

Қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырмалар жинағы

Қазақ тілі мен әдебиеті

(оқыту қазақ тілінде емес)

6-сынып

Құрастырған:

«Алтай қаласының мектеп-лицейі» КММ

қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Қ.Б. Аленова

2019-2020 оқу жылы

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен 6-сыныпқа арналған қалыптастырушы бағалау тапсырмаларының жинағы білім беру мазмұнын жаңарту аясында мұғалімдерге көмек құралы ретінде құрастырылды. Жинақта тапсырмалардың бағалау критерийлері мен дескрипторлары көрсетілген. Жинақты құрастыру барысында қалыптастырушы бағалауды өткізуге арналған тапсырмалар үлгілері басшылыққа алынды.

1-тоқсанға арналған қалыптастырушы бағалау тапсырмалары

1 - бөлім Отан отбасынан басталады

М.Әуезов «Абай жолы» романы, «Қайтқанда» тарауы (үзінді)

Тапсырма

Мәтінді түсініп тыңдаңыз, тапсырмаларды орындаңыз:

Биыл Абайдың жасы он үшке толған еді. Денесі де бір аралық кейіпте. Бойы өскен. Қол-аяғы ұзарған. Ол атқа мініп жүруге жарағанымен, үйден көп шықпайды.Өзге балалардан гөрі, басқа бір ермек, бөлек бір дос тапты. Онысы – әжесі. Онан қала берсе, шешесі. Абай биыл ғана анық байқағандай. Мұның әжесі бір түрлі шебер әңгімеші екен. Қызық сөйлейді. Әңгімесін дәмді ғып қызықтырып айтады. Бірде Абай сырқаттанып жатып, әжесінен әңгіме айтуын сұраған. Сонда әжесі ойланып отырып:

–Е-е... Бұлдыр-бұлдыр күн өткен. Бұрынғыда кім өткен...– деп, кішкене тақпақтап бастап еді. Абай соны ұғып қалыпты, келесі жолы әңгіме сұрағанда, әжесінің тізесінен ақырын қағып:

–Е-е... Бұлдыр-бұлдыр күн өткен. Бұрынғыда кім өткен... – деп, тағы да әңгімені тілегенін білдіруші еді. Әжесі әуелде көп-көп ертектер айтқан. Бірде Абайлардікіне екі бөгде қонақ келіп қонды: бірі– қартаң, бірі –жас қонақ. Жасын Абай таниды. Ол былтыр жайлауға келіп, осы үйде үш күндей жатып «Қозы Көрпеш –Баянды» жырлап берген Байкөкше деген жыршы еді. Ал қасындағы қартаңдау кісіні Абай білмегенімен, шешесі жақсы таниды екен.

Шоқшалау ғана ақ сақалы бар, келбетті келген зор дауысты ақ сары кісі – Барлас Абайға салғаннан ұнады. Үй іші тегіс қош алған соң, екі ақын да оңай шешілді. Осы түнде ас піскенге шейін Барлас «Қобыланды батыр» жырын жырлады. Абайдың қазақ аузынан да, кітап ішінен де өмірі естіп білмеген ең бір сұлу, ең бір әсерлі, күшті жыры осы еді.

1. Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беріңіз:

1) Абай биыл нені байқады?

2) Абайдың үйіне кімдер келді?

3) Барлас ақын қандай жырды жырлады?

2. Мәтіндегі тірек сөздерді жазыңыз:

________________________________ ______________________

________________________________ ______________________

________________________________

Дескриптор

Білім алушы

- мәтін мазмұны бойынша берілген 3 сұраққа жауап береді.

- мәтін құрауға негіз болған 5 тірек сөзді анықтайды;

Тапсырма

Сурет бойынша 8-10 сөйлемнен тұратын мәтін құрыңыз.

Ұлттық сөз әдебі мен сөйлеу этикетінің формаларын қолданыңыз.

Дескриптор

Білім алушы

- суретті пайдаланып 8-10 сөйлемнен тұратын мәтін құрады.

- Ұлттық сөз әдебі формаларын қолданады.

Тапсырма

Мәтінді түсініп оқыңыз, деректі, дерексіз зат есімдерді теріп жазыңыз:

Ата-ана — отбасының негізгі діңгегі, бастапқы дәнекері. Дәстүрлі қазақ отбасында ата-ананың қадірі ерекше әспеттелген. Олардың тікелей үрім-бұтақтары, ата-аналарын қартайғанда қамқорлыққа алуға міндетті. ҚР-ның Конституциясында ата-аналар мен олардан тараған балалардың құқықтық қарым-қатынастары заң түрінде бекітіліп, өркениетті жолдармен қорғалады. Ата-ана балаларының тәлім-тәрбиесіне қаншалықты жауапты болса, балалар да кейін әке-шешелері қартайған шағында қамқорлық жасауға міндетті.

2. Берілген суреттегі деректі зат есімдермен сөйлем құрастырып жазыңыз:

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор

Білім алушы

- мәтіннен 4 деректі, 4 дерексіз зат есімдерді анықтайды;

- суреттен деректі зат есімдерді анықтайды, атайды

- деректі зат есімдерді қолданып, 4 сөйлем құрастырады.

2 - бөлім Қазіргі қазақ ауылы мен қаланың тыныс-тіршілігі

Ә.Дүйсенбиев «Бәтеңке, шұжық, балқаймақ» өлеңі

Тапсырма

Мәтінді түсініп тыңдаңыз:

Мен Алматы қаласында тұрамын. Қалам өте әдемі. Қалада өте үлкен бизнес компаниялары, саябақтар, мәдени орындар көп. Бұл қалада көптеген ұлттар тату тұрады. Қалаға Қазақстанның жастары көп келеді. Шетелден келген адамдар да осында білім алып, жұмыс істейді. Қаланың түнгі көрінісі де өте әдемі.Менің атам мен әжем ауылда тұрады. Бұл жердің табиғаты өте әдемі. Әсіресе, жазда жасыл жайлау, таза ауа, тұнық су, әсем табиғатты тамашалауға болады. Мен жазда демалуға атам мен әжемнің ауылына барамын, оларға шаруаға көмектесемін. Қала ауылсыз өмір сүре алмайды. Сондықтан ауылды көркейту керек. Қаланың табиғаты үлкен үйлерімен, жарықтарымен, зәулім ғимараттарымен ерекшеленеді. Әсіресе, гүлзарлар қалаға ерекше сән береді. Қалада жеке меншік көліктер, ірі зауыттар мен фабрикалар көп болады, сондықтан ауа тез ластанады. Қалаға көптеп жасыл ағаштар егу керек. Ал ауылдың жөні басқа. Ауылдағы табиғат жасанды емес. Ондағы жасыл желек, мөлдір бұлақ, таза ауа, жайқалған дала гүлдері адамға ерекше көңіл-күй береді. Халқы жайдарлы, кең болады. Ауылдың кез – келген мезгілі өте әдемі болады. Қазақта «Ауылым-алтын бесігім» деген сөз бар.

1. Мәтіндегі негізгі, қосымша ақпаратты тауып жазыңыз:

2. Мәтіндегі ақпаратты пайдаланып, Венн диаграммасын толтырыңыз:

Қала

ауыл

Дескриптор

Білім алушы

- мәтіндегі 2 негізгі ақпаратты анықтап, өз сөзімен жазады;

- мәтіндегі 2 қосымша ақпаратты анықтап, өз сөзімен жазады.

- мәтіндегі ақпаратты пайдаланып, қала мен ауылды салыстырып, Венн диаграммасын толтырады.

Тапсырма

Берілген суреттер бойынша ауыл немесе қала туралы жазбаша мәтін құраңыз.

Мәтінде тәуелдік, септік жалғауларын дұрыс қолданыңыз.

Дескриптор

Білім алушы

- суреттердің көмегімен ауыл немесе қала туралы жазбаша мәтін құрайды.

- мәтіндегі сөздерге тәуелдік, септік жалғауларын үндестік заңын ескеріп жалғайды.

Тапсырма

Берілген сын есімдерді құрамына талдап, түрін ажыратыңыздар:

Ашық, жабық, қорқақ, жылауық, ақсақ, азаматтық, ақылды, саналы, тұзды, дәмді, еңбекқор, жағымды, күзгі, әдепті, ағалы-інілі, белгілі, атақты, алақандай, кіршең, шұбар ала, кең маңдайлы, ақ сақалды, өнерпаз, мақтаншақ, жайлы, ыңғайлы.

Сапалық, қатыстық сын есімдерді екі бағанаға бөліп жазыңыздар:

Қысқы, батыл, жаңбырлы, жақсы, желсіз, қоңыр, сусыз, сәтті, қалың, көктемгі, қалалық, шикі, салқын; таулы, өнерлі

Дескриптор

Білім алушы

- берілген сын есімдерді құрамына талдайды;

- сын есімдерді мағынасына қарай кестеге жіктейді.

3- бөлім Таулар сыры

М.Мақатаев «Мен таулықпын»

Тапсырма

Мәтінді мұқият тыңдаңыз:

Мұғалжар, Сарыарқа, Алтай, Алатау – Қазақстанның таулары. Сарыарқа – Орталық Қазақстанда орналасқан. Батыстан шығысқа қарай 1200 шақырымға созылып жатыр. Орташа биіктігі – 500-600 м. Сарыарқа солтүстігінде Батыс-Сібір жазығымен, оңтүстігінде Балқаш көлімен және Бетпақ Дала шөлімен, шығысында Сауыр-Тарбағатай тау жүйесімен шектеседі. Сарырқаның негізгі жауһары – Бурабай шипажайлық аймағы. Жергілікті тұрғындар бұл жерді "қазақстандық Швейцария" деп атайды. Алтай – Алтай-Саян аталып кеткен алып тау жүйесінің бір бөлігі. Шекарасы Зайсан көлі мен Байқал көліне дейін созылған. Қазақстанға оның тек оңтүстік-батыс аймағы ғана енеді. Оңтүстік шекарасы – Қара Ертіс өзенінің бассейні және Зайсан көлі, батысы – Қалба жотасы. Жер бедеріне байланысты қазақстандық Алтай үш аумаққа бөлінеді: Оңтүстік Алтай, Кенді Алтай және Қалба жотасы.

Мәтіннен тірек сөздерді тауып жазыңыз:

___________________

___________________

_____________________

Сөздерді сөз тіркестерімен сәйкестендіріңіз:

Дескриптор

Білім алушы

- мәтіннен 3 тірек сөзді тауып жазады;

- жаңа сөздерді сөз тіркестерімен сәйкестендіреді.

Тапсырма

Тірек сөздерді пайдалана отырып, Мұзтауды сипаттап, сурет бойынша мәтін құраңыз:

Тірек сөздер: ең биік шыңы, Жер кіндігі, таңғаламын, энергетикалық өріс, қасиетті, Алтай

Дескриптор

Білім алушы

- тірек сөздерді орынды пайдаланады;

- теңеу, эпитет сөздерді қолданып, Мұзтауды сипаттайды;

Тапсырма

1. Реттік сан есімдерді қолданып, «Менің мектебім» тақырыбында мәтін құрыңыз

2. Мәтінді оқыңыз, сан есімдерді тауып, түрін ажыратыңыз:

Бір зауыттан екі соқа қатар істеліп шықты. Біреуі егіншінің қолына түсті. Егінші онымен жер жырта бастады. Екінші соқа еш қимылсыз аулада жатты.Арада бірнеше ай уақыт өткен соң, екі соқа кездесіп қалды. Жұмыс істеген соқа күмістей жалтырап тұр. Ал қимылсыз жатқан соқа тот басып, қарайып кеткен. Тот басқан соқа жалтырап тұрған соқадан:

Сен неге мұнша жалтырап, әдеміленіп кеткенсің? – деп сұрады.

Мен еңбек еттім. Еңбек кімнің де болса шырайын кіргізбей ме? – деп жауап берді анау.

Дескриптор

Білім алушы

- реттік сан есімдерді орынды пайдаланады;

- мектебі туралы мәтін құрайды;

- мәтіндегі сан есімдерді тауып, түрін ажыратады;

4-бөлім Қуат көзін үнемдей білеміз бе?

М.Жұмабаев «От» өлеңі (үзінді)

Тапсырма

1. Мәтінді мұқият тыңдаңыз

Қуатты үнемдеу қаншалықты маңызды?

Үйді жылыту, салқындату, көлік жүргізу және күнделікті тірліктердің көбісін атқару үшін қуат көзі қажет-ақ. Алайда шартарап бойынша қуаттың жетіспеушілігінен көп адам қиындық көруде. Солтүстік Африкада тұратын Гариді жанармайдың қымбаттап бара жатқаны қатты алаңдатады. Ал филиппиндік Дженифер бірде бар, бірде жоқ электр қуатының тұрақсыздығына қапалы. Сальвадорда тұратын Фернандо болса қуатты тиімсіз пайдаланудың қоршаған ортаға кері әсер ететінін айтады. Шынымен-ақ көптеген елдерде қуат өндіру үлкен мәселеге айналған.

Сіз “Мәселені қалай шешуге болады?” деп ойлайсыз. Өз пікіріңізді тұжырымдап жазыңыз. Мәтіндегі ақпаратқа сүйеніңіз.

2. Мәтіннің негізгі ойы не туралы?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дескриптор

Білім алушы

- мәтін тақырыбы арқылы негізгі ойды анықтайды;

- мәтінде көтерілген мәселеге өз пікірін білдіреді;

Тапсырма

Берілген жоспар бойынша білетін мәліметтерді еске түсіріп, сызба жасаңыздар:

1. Қуат көздері.

2. Электр құрылғыларын пайдалану

3. Электр энергиясын өндіру

4. Жасыл экономика

Дескриптор

Білім алушы

- білетін ақпаратты сызбаға түсіреді

- кестені қолдана отырып, ауызша әңгімелейді

5 бөлім. Менің туған өлкем өлеңдер мен прозада

Тапсырма

Берілген тірек сөздерді қолданып, туған өлкеңіз туралы мәтін құрыңыз

Тірек сөздер:туған жер, аспан, табиғаты, асқар тау, қалың орман, керемет

Дескриптор

Білім алушы

- суреттер мен тірек сөздерді қолданады;

- мәтінде туған өлкесі туралы мәлімет береді;

- жай сөйлемдерді дұрыс құрайды;

- сөйлемдегі сөздердің орын тәртібін сақтайды;

Тапсырма

Берілген тақырыптардың біреуін таңдап, жұбыңызбен тілдесім құрыңыз:

1. «Туған жердей жер болмас...»

2. «Менің туған өлкемде»

Дескриптор

Білім алушы

- сурет бойынша жұпта диалог құрастырады;

- жұбына тақырып туралы 3 сұрақ қояды;

- жұбының сұрағына толық жауап береді;

6. Астана – мәдениет пен өнер ордасы

Әкім Ысқақ «Күн ұлымын»

Тапсырма

Берілген мәтіндегі көп нүктенің орнына септік, тәуелдік жалғауларын қойып жазыңыз:

Тәуелсіз Қазақстан... бас қаласы –Астана. Ол Есіл өзені... бойында Сарыарқа жерінде орналасқан.

Парламент Үйінің алдында Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би... ескерткіш... қойылған. Қала...қонақтар көп келеді. Астана қала...бірнеше ықшамаудандардан тұрады. Қала... әдемі ғимарат... көп. «Бәйтерек» кешен...- елорда,,, басты символ... .

Дескриптор

Білім алушы

- мәтіндегі сөздерге тәуелдік, септік жалғауларын үндестік заңын ескеріп жалғайды;

- жазуда үндестік заңын ескереді;

- сөздерді орфографиялық нормаға сәйкес жазады.

Тапсырма

Мәтінді түсініп оқыңыз

Бәйтерек – Астанадағы ерекше құрылыстардың бірі. Биіктіктігі 97 метр болады. Бас қалаға барған кез келген қазақстандық тұрғын «Астана-Бәйтерек» кешеніне баруға тырысады. «Бәйтерек» монументі металл, әйнек және бетоннан тұрғызылған. Астананың нышанына айналған алып шардың диаметрі - 22 метр болса, салмағы - 300 тонна. «Хамелеон» әйнектерінен салынған құрылыс алыстан көз тартады. Ғимараттың жоғарысына жедел саты арқылы көтерілуге болады. Оның жоғарғы қабатындағы үлкен зал арқылы қаланың көп жеріне көз жеткізесіз. Астана қаласы алғаш тұрғызылған жылы «Бәйтерек» кешенінен қаланың барылығы көрінетін және нышан қаладағы биік ғимараттардың бірі болды. Қазір жас қалада одан бірнеше есе биік ғимарттар пайда болды. Залдың қақ ортасында әлемдік дін өкілдері қол қойған 17 жапырақты ағаш глобус бар. Қазақ елінің бейбітшілік нышанына айналған «Аялы алақан» да осы жерде. Ол жерден тұңғыш президенттің қолтаңбасын көруімізге болады. Жоба сәулетшісі - Норман Фостер.

1. Мәтін не туралы?

_____________________________________________________________________________

2. Мәтіннен тірек сөздерді (4 сөз) теріп жазыңыз:

____________________________________________________________________________

Дескриптор

Білім алушы

- мәтіннің мазмұнын түсінеді;

- мәтіндегі тірек сөздерді анықтайды;

7. Қазақстан қорықтары

Ә. Тұрманжанов «Қарлығаш, Дәуіт, Жылан»

Тапсырма

Етістік шақтарын қолданып, берілген сұрақтар бойынша жұбыңызбен тілдесім құрыңыз:

- Қазақстанда қандай қорықтар бар?

- Ақсу – Жабағылы қорығының символы не?

- Қорықта қандай аңдар мекендейді?

- Алтынемел саябағында өсімдіктің қанша түрі өседі?

- Шарын саябағында қандай тоғай бар?

Дескриптор

Білім алушы

- етістіктің шақтарын дұрыс қолдана алады;

- берілген сұрақтарға лайықты жауап бере алады;

Тапсырма

Өлеңді мәнерлеп оқыңыз:

Қарлығаш қарағанда өзге құсқа,

Барынша жұмысына тым-ақ ұста.

Балшықтан бөбегіне бесік жасап,

Өзгеге өрнегімен болған нұсқа.

Ұясы дөп-дөңгелек тостағандай,

Тап-таза, кіршік қиқым қоспағандай.

Бөленіп ақ бесікке алты бала,

Ұйқыдан әлі көзін ашпағандай.

Ақ үрпек балапандар аузын ашқан,

Өмірге күндей өсіп қадам басқан.

Ас беріп ата-анасы асырайды,

Мәпелеп балапанын бала жастан.

Тоғайдан, ойдан, қырдан жем іздейді,

Жүрекке жем іздеумен ем іздейді.

Шырқырап құс та болса баласы үшін,

Шөлдедім, қарным ашты дегізбейді.

Мекендер сол араны шұбар жылан,

Қашаннан құс жанына құмар жылан.

Иісін балапанның біліп, сезіп,

Келеді жемек болып сусап бұған.

Қарлығаш ата-анасы екі жұбай,

Жем іздеп жерді кезген тынбай ұдай.

Жем алып ұясына ұшып келсе,

Таянып қалған екен жылан сұмырай!

Жыланды қарлығаштың көрді көзі,

Мынауың қиянат дер бар ма сөзі?!

Аймалап балапанын қанатымен,

Айбат қып сұм жыланға көрді өзі.

1. Өлең не туралы?

________________________________________________________________________________

2. Өлеңнің кейіпкерлері кімдер?

________________________________________________________________________________

3. Өлең кейіпкерлерін теңеу, эпитеттерді қолданып, сипаттаңыз: