Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Тербелістер | Мектеп: | ||||
Күні: | Мұғалім: | ||||
Сынып:9Ә | Қатысқаны: | Қатыспағандар: | |||
Сабақтың тақырыбы: | § 26. Механикалық тербеліс кезіндегі энергияның түрленуі § 27.Математикалық және серіппелі маятниктердің тербелісі. | ||||
Сабақта меңгерілетін дағдылық мақсаттар | маятниктер тербелісі периодының әртүрлі параметрлерге тәуелділігін зерттеу математикалық маятник периодының формуласынан еркін түсу үдеуін анықтау, период квадратының маятник ұзындығына тәуелділік графигін тұрғызу және талдау | ||||
Сабақ мақсаттары | Барлық оқушылар білуге тиісті: Тербелмелі қозғалыстың не екенін біледі. Тербеліске, тербеліс периодына, жиілігіне, амплитудасына анықтама береді. | ||||
Оқушылардың көпшілігі білуге тиіс: Тербеліске, тербеліс периодына, жиілігіне, амплитудасына анықтама береді, теңдеуін түрлендіреді. | |||||
Кейбір оқушылар білуге тиіс: Тербеліске, тербеліс периодына, жиілігіне, амплитудасына анықтама береді, теңдеуін түрлендіреді. Есептер шығаруда қолданады. | |||||
Бағалау критерийі | Математикалық маятник Тербелмелі қозғалыстар Тербелмелі қозғалыстардың ерекшелігі Тербеліс периоды , тербеліс жиілігі, тербеліс амплитудасы Тербелістер формуласын есеп шығаруда қолдану | ||||
Тілдік мақсаттар | Тербелмелі қозғалыстар, тербелістер, гармоникалық тербелістер, тербеліс периоды, тербеліс жиілігі, герц, амплитуда | ||||
Құндылықтарды дарыту | Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау, іздену қабілеттерін арттыру. | ||||
Пәнаралық байланыс | Жаратылыстану, геометрия | ||||
АКТ қолдану дағдылары | Ғаламтор ресурстары: «Bilim Land», таныстырылым | ||||
Бастапқы білім | Сақталу заңдары | ||||
Сабақ барысы | |||||
Сабақтың жоспарланған кезеңдері | Жоспарланған іс-әрекет | Ресурстар | |||
Басталуы 0-2 минут 8 мин | І. Ұйымдастыру Сәлемдесу, оқушыларды түгендеу, сынып ішіндегі тазалық пен оқушылардың сабаққа қатысымын түгендеу. Сабаққа қатыспаған оқушыларды белгілеу. ІІ. Ынтымақтастықты қалыптастыру «Ақ тілек » ойыны арқылы топқа ынтымақтастық қарым-қатынас орнатуға ықпал ету. 2. Үй тапсырмасын сұрау § 24. Тербелмелі қозғалыс. § 25.Тербелмелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар. Оқушыларды 1,2 саны арқылы топқа бөлу | Тақырып бойынша дайындалған ресурстар. Құрал- жабдықтар | |||
Сабақ ортасы | |||||
Жаңа сабақ «Әр адам әрқайсын оқытады» әдісі (15 мин) | Бұл – оқушылар арасында нақты ақпараттың ауқымды көлемін таратудың балама тәсілі. Мұғалім дәріс оқығанның немесе айтып түсіндіргеннің орнына, оқушылар тақырыпқа қатысты ақпаратты өздерінің құрбыларымен бөліседі. І топ тапсырмасы «Механикалық тербеліс кезіндегі энергияның түрленуі». Тербеліс кезінде кинетикалық энергия қай жағдайда ең үлкен мәнге ие болады? Тербеліс кезінде потенциалдық энергия қай жағдайда ең үлкен мәнге ие болады? Толық энергия Өшетін тербелістер ІІ топ тапсырмасы «Математикалық және серіппелі маятниктердің тербелісі». Математикалық маятник Математикалық маятник тербелісінің формуласы Серіппелі маятниктің формуласы Әр топ берілген тапсырманы сынып алдында берілген құрал-жабдықтармен тәжірибе жасап және тақтаны, поекторды қалдану арқылы қорғайды. | Оқулықпен жұмыс. АКТ (Компьютер, проектор). Тірек, серіппе, жүк Топ басшылары тапсырмаларды орындау шапшаңдығын, қосқан үлесін бағалайды | |||
Есептер шығару (12 мин) | Деңгейлік есептер, графикалық тапсырмалар | Тақтада шығарып, сынып алдында талдайды | |||
Сабақтың соңы Рефлексия (3 мин) | Мен үшін бүгінгі сабақта құнды болғаны...... Топтық талқылауда мен не үйрендім? Үйге тапсырма: §26-27 | Дәптермен жұмыс | |||
Дифференциациялау оқушыларға мейлінше қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Қабілетті оқушыға тапсырманы қалайша түрлендіресіз? | Бағалау – оқушы білімін тексеруді қалайша жоспарлайсыз? | Пәнаралық байланыс – Денсаулық пен қауіпсіздікті тексеру, АКТ | |||
Рефлексия - Сабақ оқу мақсаттары шынайы ма? - Бүгін оқушылар не білді? - Сыныптағы ахуал қандай болды? - Мен жоспарлаған саралау тиімді болды ма? - Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе? - Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен? | ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... | ||||
Қорытынды бағамдау Қандай екі нәрсе табысты болды? 1.................................................................................................................................................................. 2.................................................................................................................................................................. | |||||
Директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары: Б.Әбдіқадыр
Үй тапсырмасы:
Тербелістер
Ығысу
Гармоникалық тербелістер
Тербеліс периоды
Тербеліс жиілігі
Тербеліс амплитудасы
Жаңа сабақ:
Механикалық тербелістер мен толқындар - қозғалыстың ерекше түрі тербелістер және тербелістің кеңістікте таралуын қарастыратын механиканың бөлімі.
Тербелістер - белгілі бір уақыт аралығында қайталанып отыратын қозғалыс немесе процесс. Механикалық тербелістер механикалық шамалардың (ығысу, жылдамдық, үдеу, энергия және т.б.) тербелісі.
Күнделікті өмірде тербелістер жиі кездеседі. Мәселен, жел соққан кезде ағаш бұтақтарының тербелісі, әткеншек, бесік, қабырға сағатының маятнигі, серіппеге ілінген жүк, домбра шегі.
Еркін | Еріксіз | Автотербеліс |
Жүйетепе-теңдіккүйденшығарылып,өзеркінежіберілгенненкейінішкікүштердіңәсеріненж.йедепайдаболатынтербелістер | периодтыөзгеріпотыратынсыртқыкүштердіңәсеріненпайдаболатынтербелістер (тербелмеліжүйегепериодтытүрдеэнергияныңсырттанкеліптүсуікерек) | Ішкікүштердіңпериодтыәсерінентуатынтербелістер (тербелмеліжүйеішіндегіменшіктікөзденпериодтытүрдеэнергияныңтүсуікерек) |
Еркін тербелістер пайда болу шарты
→ Тербелмелі жүйе орнықты тепетеңдік жағдайында болу керек |
→ Тепетеңдіккүйденшығарғанда,жүйенібастапқыкүйінеқайтаратынтеңәрекеттікүшпайдаболукерек |
→ Жүйенің инерттілігі |
→ Үйкеліскүшінің (кедергі)азболуы |
Математикалықмаятник -салмақсызсозылмайтынжіпкеілінгенматериалдықнүкте.
Егер маятникті тепетеңдік күйінен ауытқытатын болсақ, онда ол әрекет етуші күштерді теңгеруші күштің әрекетінен бастапқы тепетеңдік күйіне қайта оралады.
Бір толық тербеліс жасауға кеткен уақыт ‒ Т – период деп аталады. Тербеліс периодының тербеліс амплитудасына тәуелді болмайтындығын 1583 жылы итальяндық физик және астроном Галилео Галилей ашқан. Аңыз бойынша Галилей бұл жаңалықты шіркеудегі шырақтың шайқалуын бақылай отырып ашқан екен. Сағат ретінде ол өз тамырының соғуын пайдаланған. Құлшылық ету кезінде ол шырақтың тербеліс құлашының біртіндеп кішірейетінін, яғни тербеліс амплитудасының азайатынын, бірақ периодтың өзгермей қалатынын байқаған. Сондықтан маятниктерді уақыт өлшеуіші ретінде сағаттарда пайдалануды ұсынды. Тек 70 жылдан астам уақыт өткенде 1656 жылы Х. Гюйгенс осы идеяны жүзеге асырып, маятникті сағат құрастырып шығарды.
α бұрышы аз болғанда: х – тепе-теңдік жағдайдан ығысу l – жіп ұзындығы | |||
тепе-теңдік жағдайы |
| математикалық маятниктің периоды |
Абсолют серпімді серіппеге ілінген дене серіппелі маятник деп аталады.
орнықты тепетеңдік жағдайы | ||
(Гук заңы) | ||
х ‒ тепе-теңдіктен ауытқуы | Серппелі мятниктің периоды |
Тербелістегішамаларуақытбойыншасинуснемесекосинусзаңыбойыншаөзгеретінтербелістер гармонилықтербелістердепаталады.
Теңдеулер мен графиктер
x ‒ тепе-теңдіктен ығысу [м] | |
xmамплитуда [м] ‒ тепе-теңдіктен ең үлкен ауытқуы | |
Т – период [с] ‒ бір толық тербеліс жасауға кеткен уақыт | |
ν ‒ жиілік [Гц]=[1/с] ‒ бірлік уақыт ішінде жасалған толық тербеліс саны |
ω0 ‒ циклді жиілік [рад/с]‒2πс ішінде жасалған толық тербеліс саны | |
