14.11. 2023г. «Оҕо билэр-көрөр дьоҕурун сайыннарыы». Ахсаан.
Тиэмэ: Ахсаан оонньуулара.
Сыала:Суоттуур мастары туһанан геометрическай быһыылары оҥорон таһаарыы.
Соруктара:
Үөрэтэр:
1-тэн 10-ҥа диэри уонна 10-тан 1-гэ диэри төттөрү ааҕары салгыы үөрэтии, чыыһыла көппүтүн буларга, хайысханы араарар дьоҕурдарын салгыы эрчийии (ортотугар, хаҥас, уҥа).
Сайыннарар:
Болҕомтолоох буолууну сайыннарыы.
Предметтэр бөлөхтөрүн тэҥнээһин.
Иитэр:
Үөрэх уобаластара: оҕо уопсастыбаҕа сылдьарын – бодоруһарын сайыннарыы, билэр – көрөр дьоҕурун сайыннарыы, тылын – өһүн сайыннарыы, кэрэни өйдүүр дьоҕурун сайыннарыы, этин – сиинин сайыннарыы.
Тутталлар тэрил: суоттуур мастар, карточкалар (поезд, вагоннар), геометрическай быһыылар, 1 – 10 дылы сыыппаралар,
Дьарык хаамыыты:
Тэрийии чааһа.
Оҕолору аттыбар түмэбин.
– Оҕолор, кэлбит ыалдьыттарбытын кытта дорооболоһуоххайыҥ.
– Уонна бары сиэттиһэн төгүрүччү туран, дьарыкпыт таһаарыылаахтык аастын диэн, бэйэ-бэйэбитигэр мичээрдэ бэлэхтэһиэххэ.
– Оҕолоор, бүгүн нэдиэлэбит ханнык күнэй?
– Саамай сөп, ханыы күн (вторник), ол аата бүгүн биһиэхэ ханнык дьарык буоларый?
– Сөп, маладьыастар, ахсаан дьарыга.
– Бүгүн биһиэхэ эһиги урууйдаабыт дьонноргут ыалдьыттыы кэллилэр, Көрөбүт дуо?
Хас да оҕо уруһуйдаабыт дьоннорун видео оҥорон көрдөрөбүн. (куоракка бараары массыына көрдүүбүт диэн саҥараллар)
– Туох диэтилэр оҕолор?
Оҕолор эпиэттэрэ: куоракка бараары массыына көрдүүбүт.
– Куоракка тугунан баралларый?
Оҕолор эпиэттэрэ: массыынанан.
– Саамай сөп, оччоҕо биһиги кинилэргэ массыынаны оҥоруохпут. Ол эрэн аан бастаан ахасаан оонньуууларын оонньуохпу. Сөбүлэһэҕит?
Оҕолор эпиэттэрэ:
– Остуолга миэстэлэргитигэр тиийэн олоруҥ.
Ахсаан оонньуулара.
Геометрическай быһыылары оҥоруу.
– Оҕолор, ханнык геометрическай быһыылар баалларын хатылыаҕыҥ эрэ (түөрт муннук, үс муннук, көнө муннук, ньолбоһах, ромб).
Быһыылары ааттатахтарына дуоскаҕа ыйаан иһэбин.
– Оҕолор оттон быһыылары суруйан, уруһуйдаан эрэ буолбакка, атыннык эмиэ бэлиэтээн оҥорору билэҕит дуо?
Оҕолор эпиэттэрэ:
– Геометрическай быһыылары, атын араас предметтары суоттуур мастан таһаарыахха сөп эбит. Көрүҥ эрэ бу бааллар.
Суоттуур мастары көрдөрөбүн.
– Эһиги иннигитигэр 10 суоттуур мастар сыталлар.
– Болҕойон истиҥ эрэ оҕолор, 9 суоттуур мастан 3 үс муннук оҥорон таһаарыҕыт.
– Оҕолор барыгытыгар табылынна, сатаатыгыт дуо? Хас суоттуур мастары туһанан 3 үс муннук таһаардыбыт?
Оҕолор эпиэттэрэ:
– Мин оҥорбут холобурбун көрүҥ эрэ.
Слайдаҕа холобурдары көрдөрөбүн.
– Дьэ эрэ оҕолор, билигин бэйэҕит толкуйдаан оҥороҕут. Болҕойон истэбит.
Оҕолор болҕойон истэллэр.
– 5 суоттуур мастары ааҕан ылабыт уонна 2 3 муннук оҥорон таһаарыахтаахпыт. Ким сөпкө толкуйдаабыт оҥорор.
Ыарырхаттахтарына слайдаҕа холобур көрдөрөбүн.
Слайдаҕа холобурдары көрдөрөбүн.
– Ким бүтэрдэ? Бары сатаатыгыт дуо?Хас суоттуур мастары туһанан 2 үс муннук таһаардыбыт?
– Салгыы оҥоробут. Билигин 7 суоттуур мастары ааҕан ылабыт. Уонна 3 тэҥ үс муннук оҥоруохтаахпыт.
– Толкуйдуубут уонна 3 тэҥ үс муннук оҥоробут.
Ыарырҕатар оҕолорго көмөлөһөбүн.
–Өссө хайдах таһаарыахха сөбүй? Бэйэгит толуйдаан оҥорон көрүҥ эрэ.
Оҕолор бэйэлэрэ суоттуур мастан 3 тэҥ үс муннук таһаараллар.
–Холобурдары кытта тэҥнээн көрүҥ.
– Кимиэхэ табылынна? Хас суоттуур мастан 3 тэҥ үс муннук таһаардыбыт?
Оҕолор эпиэттэрэ:
– Оҕолор, салгыы истэбит. Суоттуур мастартан үс муннук эрэ тахсыбат, түөрт муннук эмиэ оҥорон таһаарыахха син. Болҕойон истиҥ эрэ.
– Эһиги бу 8 маһы барытын туһанан 2 тэҥ түөрт муннугу оҥоруохтааххыт.
Оҕолор 2 тэҥ түөрт муннугу оҥороллор.
Холобурдары слайдаҕа көрдөрөбүн.
–Барыгытыгар табылынна дуо? Маладьыастар. Хас суоттуур мастан 2 тэҥ түөрт муннук таһаардыбыт?
Оҕолор эпиэттэрэ:
–Сылайдыгыт? Сынньана таарыйа хамсаныылаах оонньуу оонньуубут дуо?
Хамсаныылаах оонньуу «Миэстэҕин бул».
–Оонньуубут аата «Миэстэҕин бул».
– Ыһыллыбыт сыыппаралары ылан 1-тэн 10-ҥа дылы миэстэҕитин булан тураҕыт.
Музыка тыаһаан бүттэҕинэ бары сөпкө миэстэҕитин булан турбут буолуохтааххыт.
Музыка холбуубун, араарабын.
Сөпкө турбуттарын чиҥэтэн 1-тэн 10-ҥа диэри ахсаан аахтарабын.
– Оҕолор, аны төттөрү 10-тан 1-гэ дылы миэстэҕитин булан туруохтааххыт.
Музыка холбуубун, араарабын. Сөпкө турбуттарын чиҥэтэн 10-тан 1-гэ диэри ахсаан аахтарабын.
Графический диктант (хайысхаҕа үлэ).
– Эһиги иннигитигэр ханнык геометричксай быһыылар сыталларын көрүҥ эрэ. Ханык быһыыларый? ааттаталааҥ (төгүрүк, көнө муннук, ньолбуһах).
– Оҕолор, болҕойон истиҥ, уонна бу сытар илиискэ быһыыларгытын сөпкө ууруохтааххыт.
илиис ортотугар саһархай төгүрүгү ууруҥ;
• төгүрүк уҥа өттүгэр халлаан күөх ньолбуһаҕы уураҕыт;
• төгүрүк хаҥас өттүгэр от күөх көнө муннугу уураҥ;
– Бары сатаатыгыт? Илиис ортотугар ханнык быһыыны уурдугут? Өҥө хайдаҕый? Онтон илиис уҥа өттэгэр ханнык быһыыны уурдугут? Өҥө хайдаҕый? Уонна илиис хаҥас өттэгэр ханнык быһыыны уурдугут? Өҥө хайдаҕый?
– Маладьыастар! Салгыы слайданы көрүҥ эрэ, хас дьаабылака баарый? Хас кыра дьаабылаканый? Хас улахан дьаабылака баарый?
Оҕолор эпиэттэрэ:
– Саамай сөп. Билигин мин сорудахпын эмиэ өйдөөн истэбит. Кыра дьаабылакалары кырааскалыахпыт. Улахан дьаабылка икки өттүгэр от күөх уонна кыһыл дьаабылакалар туруохтаахтар. Онтон кыһыл уонна саһарҕай дьаабылакалар иккиэн кэккэлэһэ бииргэ турар буолуохтаахтар. Өйдөөтүгүт, дуо оҕолор? Өйдөөбүт буоллаххытына, кырааскалыыбыт.
– Кырааскалаан бүтэрдигит дуо? Хас кыра дьаабылакалары кырааскалаатыгыт? Улахан дьаабылка икки өттүгэр хайдах өҥнөөх дьаабылакалар туралларый? Хайдах дьаабылакалар иккиэн кэккэлэһэ бииргэ туралларый?
– Маладьыастар. Бу туохохтарый оҕолор? Хас поезд баарый? Поезд кэниингэр тугу соһон айанныырыый?
Оҕолор эпиэттэрэ: Вагон
– Билигин биһиги 2 вагоннардаах поезд дуоскаҕа тутуохпут.
Оонньуу «Поезд оҥоруохпут».
Оонньуу ис хоһооно: 2 поезд оҥотторобун уонна ханнык поездка вагоннара элбэҕин тэҥнээн көрөбүт.
Оонньууга 7 оҕону ыҥырабын, 7 вагонтан поезд оҥороллор. 5 оҕо 5 вагонтан поезд оҥороллор.
–Ханнык поезд уһунуй? Хас вагоннааҕый?
–Ханнык поезд кылгаһый? Хас вагоннааҕый?
–Элбэх вагоннаах поезд ханна баарый? Үөһээ турар ду аллараа турар ду?
–Онтон кылгас аҕыйах ахсааннаах поезд ханан баарый?
– Вагоннар ахсааннарынан састаабын хайдах гынан тэҥниэххэ сөбүй?
– Чэ эрэ, оҕолоор, дьарыкпыт бүтээри гынна дии. Эһиги уруһуйдаабыт дьонноргуиун тугунан куоракка ыытыахтаах этибитий?
Графический диктант.
4 клетка уҥа диэки 2 клетка хаҥас диэки
2 клетка үөһээ диэки 1 клетка аллараа
8 клетка уҥа диэки 6 клетка хаҥас диэки
2 клетка аллараа диэки 1 клетка үөһээ
3 клетка уҥа диэки 2 клетка хаҥас диэки
3 клетка аллараа 1 клетка аллараа
2 клетка хаҥас диэки 3 клетка хаҥас диэки
1 клетка үөһээ диэки 3 клетка үөһээ диэки
– Туох таҕыста оҕолор?
Оҕолор эппиэттэрэ:
–Массыына барыгытыгар таҕыста дуо? Көлүөһэлэрин уонна түннүктэрин уруһуйдаан биэрибит.
– Уруһуйдаабыт дьонноргут эһиги оҥорбут массыыналаргытыгар олорон баран куораттыахтара.
Видео көрдөрөбүн.
Түмүк.
