Познавательное развитие. Ознакомление с окружающим миром.
Тиэмэ: «Саха сирин күндү түүлээхтэрин билиhиннэрии».
Сыала:Саха сиригэр үɵскүүр күндү түүлээҕинэн аатырар кыыллары, кинилэр түүлэрин-ɵҥнɵрүн, күндү түүлээхтэрин ханна, туох таҥаhы тигэллэрин ɵйдɵтүү, билиини кэҥэтии.
Туттуллар тэрил: презентация «Саха сирин күндү түүлээхтэрэ».
Дьарык хаамыыта:
Презентацияҕа Саха сирин картатын көрдөрүү.
– Оҕолоор, биһиги ханыык республикаҕа олоробутуй?
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Тоҕо Саха сирин Хоту дойду диэн ааттыылларый?
Оҕолор эппиэттэрэ:
Хоһоон «Сахам сирэ барахсан» ааҕыыта.
Хоту дойду Хоту дойду
Чэгиэн – чэбдик дьыбардаах, Буора – тааһа көмүстээх,,
Сөрүүн сүөгэй салгыннаах, Мууһа – хаара алмаастаах,
Саарба – киис тыалардаах, Хоту дойду хорсуннары сөбүлүүр,
Көмүс балык күөллэрдээх. Хоһууннары биһириир.
– Оҕолоор, хоһооҥҥо туох туһунан этиллэрий?
Оҕолор эппиэттэрэ:
Бэсиэдэ «Саха сирин күндүтүүлээхтэрэ».
– Сахабыт сирин ханнык күндү түүлээхтэринэн баайый?
– Көрүҥэрэ, ханнык кыыл көстөрүй? Саьһл.
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Хайдахөҥнөөх саһылый? Хара саһыл.
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Хара саһыл түүтэ уһун, сымнаҕас, төбөтө маҥан, ол иһин кыһымахтаах дэнэр.
– Өссө ханнык саһыл баарый? Кыһыл саһыл.
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Туох уратылааҕый?
– Бу ойууга ханнык кырса ойууламмытый? Маҥан кырса.
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Кырса ханна үөскүүрүй?
– Туундараҕа, хоту. Түүтэ хайдҕый?
– Оҕолоор, ханнык саамай күндү түүлээх кыылы өссө билэҕитий? Киис.
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Тоҕо күндү түүлээх диэн ааттанарый?
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Түүтэ намчы, бөҕө.
– Ким күндү түүлээҕи сонордоһон бултууруй? Булчуттар.
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Ханна бултуулларый? Тыаҕа, туундараҕа.
Оҕолор эппиэтэрэ:
– Саһылы, кырсаны өссө кыыл ферматынар анал клеткаларга тутан иитэллэр.
– Күндү түүлээхтэн туох таҥаһы тигэллэрий? Бэргэһэ, сон, саҕа.
Хамсаныылаах эрчиллии.
Албын саһыл курдук Торҕон бөрө курдук
Сыбдыйан хаамабыт, Түргэнник сүүрэбит.
Куттас куобах курдук Тот эһэ курдук
Ойуоккалаан ылабыт. Утуйан тахсабыт.
Күндү түүлээхтэн тигиллибит таҥас быыстапкатын көрүү.
– Оҕолоор, бу көрөр таҥастаргытын, ким тигэрий? Ийэлэрбит, эбээлэрбит, иистэнээччилэр.
Оҕолор эппиэттэрэ:
– Көрүҥ эрэ, бу ханнык бэргэһэлэри Дьокуускайдааҕы «Сардаана» фабрикаҕа тигэллэр. Булчуттар кыһын буурһаттан, тымныыттан толлубакка, тоҥуу хаары ортотунан күндү түүлээҕи сонордоһоллор. Тириитин таҥастыыллар уонна государствоҕа туттараллар. Булчуттар бултаабыт түүлээхтэриттэн араас күндү, сылаас, бөҕө бэргэһэлэри, соннору, саҕалары, саҕынньахтары тигэллэр.
Түмүк.
