Обучение к грамоте «Доҕотторбут дорҕооннор»
Тиэмэ:Кылгас уонна уһун аһаҕас дорҕоон ɵйдɵбүлэ.
Сыала:Оҕолору кылгас уонна уһун аһаҕас дорҕооннору арааран истэргэ үөрэтии. Уһун аһаҕас дорҕооннох тылы, алҕас кылгатан кэбистэххэ, тыл ис хоһооно уларыйарын туһунан билиһиннэрии. Дорҕоон бэлиэтинэн сатаан үлэлииргэ салгыы үөрэтии.
Дьарык хаамыыта:
Саҥарар органнары эрчийии.
«Кылгас » уонна «уһун» диэн өйдөбүллэр.
Иитээччи биир кылгас, биир оннооҕор икки төгүл уһун быаны тэҥниир.
–Бу уһун, бу кылгас.
Харандаастары тэҥнииллэр.
–Өссө туох кылгастаах, уһуннаах буоларый?
–Ити курдук аһаҕас дорҕооннор сорохторо кылгас, сорохторо уһун буолар.
Д/Оо «Уһун аһаҕас дорҕоон тыллары бул».
–Куобах ыксаан аҕай кэлбит. Киниэхэ саһыл илдьиттээбит: «Уһун аһаҕас дорҕоонноох түөрт хартыыналары түргэнник булан ыыт. Сорудахпын сыыһа толоруон да, сиэм» - диэбит.
Остуолга араас хартыыналар ыһылла сыталлар: хаас, тииҥ, бараан, бөтүүк, улар, бөрө, таба. Оҕолор куобахха көмөлөһөллөр: хаас,тииҥ, бараан, бөтүүк.
–Бу оонньуурдары саһылга ыытабыт. Куобах бэйэтэ уһун аһаҕас дорҕоонноох дуо?
–Онтон [уо] тугуй? [Уо] – дифтонг, онон саһыл куобаҕы сиэбэт.
Д/Оо «Уһун аһаҕас дорҕоон».
–Саһыл: “Уһун аһаҕас дорҕооннору кылгатан этиэххэ сөп” – диир. Сөпкө этэр дуо?
–Сыыһа. Ким дакаастыаҕай?
–Уус-ус, саа-са, түү- тү. Тыл тахсар дуо?
–Суох сатаммат эбит.
Д/Оо «Кылгас, уһун».
Иитээччи тыллары этэр. Кылгас аһаҕас дорҕоонноох тылга биир ытыстарын, оттон уһун аһаҕас дорҕоонноох тылга икки ытыстарын холбуу тутан көрдөрөллөр. (Ат, аат, ый, үүн, ыс, уус)
Фишканан үлэ.
Куобах аҕалбыт тылларын ырытыы.(Уус, саа, туу, тыы).
Түмүк
Уһун аһаҕас тылы алҕас кылгатан кэбистэххэ тыл ис хоһооно атын буолар.
.png)
