Barmoqlar texnikasini rivojlantiruvchi mashqlar ustida ishlash

Разное

Uslubiy ish

AKMALBEK NARIMANOV

21 мая 2022

1084

Содержимое публикации

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI MADANIYAT VAZIRLIGI

URGANCH IXTISOSLASHTIRILGAN SAN’AT MAKTABI

FORTEPIANO BO’LIMI O’QITUVCHISI

NARIMANOV AKMALBEKNING

“BARMOQLAR TEXNIKASINI RIVOJLANTIRUVCHI

MASHQLAR USTIDA ISHLASH”

MAVZUSIDAGI

USLUBIY ISHI

URGANCH 2021 – 2022 O’QUV YILI

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI MADANIYAT VAZIRLIGI

URGANCH IXTISOSLASHTIRILGAN SAN’AT MAKTABI

Fortepiano bo’limi o’qituvchisi Narimanov Akmalbekning

“Barmoqlar texnikasini rivojlantiruvchi mashqlar ustida ishlash”

mavzusidagi uslubiy ishi

Mavzu: Barmoqlar texnikasini rivojlantiruvchi mashqlar

ustida ishlash.

Reja:

Kirish

Ijro texnikasi

Gammalar

Arpedjiolar

Akkordlar

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar

KIRISH

Har qanday pianinochi, yoki ushbu cholg’uda ijro etishni yangi o’rgana boshlagan inson ham barmoqlarning ravonligini rivojlantirish uchun mashqlarga muhtojdir. Ushbu mashqlar esa, fortepiano klaviaturasini his qilishga yordam beradi, shuningdek texnik ijro mahoratini rivojlantiradi.

Pianino chalish uchun siz barmoqlaringizni boshqara olishingiz kerak, ya’ni ularni kerakli vaqtda kerakli tezlikda va yangi yo’nalishda harakatlantira olishingiz lozim. Ushbu uslubiy ishning asosiy maqsadi pianinochilar uchun bir nechta oddiy mashqlarni taklif qilishdir.

IJRO TEXNIKASI

Pianino chalish texnikasi - bu ko’nikmalar, qobiliyatlar va usullarning umumlashmasi bo’lib, ular yordamida ifodali badiiy tovushga erishiladi. Cholg’uni o’zlashtirish asarni faqat texnik jihatdan malakali ijro etish emas, balki uning uslubiy xususiyatlari, xarakteri, tempiga rioya qilishdir.

Fortepiano texnikasi texnikaning butun tizimi boʻlib, bu tizimning asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardir:

yirik texnika (akkordlar, arpejjiolar, oktavalar, qoʻsh notalar);

nozik texnika (shkalali o’tishlar, turli melismalar va mashqlar);

polifonik texnika (bir nechta ovozlarni birgalikda ijro etish qobiliyati);

artikulyatsiya texnikasi (zarbalarni to’g’ri bajarish);

pedal texnikasi (pedallardan foydalanish san’ati).

Musiqa yaratish texnikasi ustida ishlash deganda an’anaviy tezlik, chidamlilik va kuchdan tashqari, toza ijro va ifodalilik nazarda tutiladi. U quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:

Barmoqlarning jismoniy imkoniyatlarini rivojlantirish:

Boshlang’ich pianinochilarning asosiy vazifasi qo’llarni bo’shatishdir;

Kaft, bilaklar silliq va kuchlanishsiz harakatlanishi kerak.

Og’irlik bilan – ya’ni qo’llarni qotirib ijro qilinganda, qo’llarni to’g’ri joylantirish qiyin.

Barmoqlarni mustahkamlash uchun oddiy mashq mavjud: tirsaklaringizni stolga qijro g, qo’llaringizni erkin cho’zing. Ko’rsatkich barmog’ingizni iloji boricha yuqoriga ko’taring va stolga ozgina teging. Oddiy harakatni ikkala qo’lning barcha barmoqlari bilan navbatma-navbat takrorlash natijasida, barmoqlar bir xil kuchga ega bo’ladi. Faqat muskullar taranglashadi, qo’llar esa bo’shashadi.

Klaviatura bilan kirishish. Pianino texnikasi ustida ishlashning dastlabki bosqichlarida qo’llab-quvvatlash tuyg’usini rivojlantirish muhimdir. Buning uchun bilaklar klavishlar balnadligidan pastga tushiriladi va barmoqlarning kuchi emas, balki qo’llarning og’irligi tufayli tovushlar chiqariladi.

Inertsiya. Keyingi qadam bitta chiziq bo’ylab ijro qilish bo’ladi - Gammalar va oddiy o’tishlar. Shuni yodda tutish kerakki, ijro tezligi qanchalik tez bo’lsa, qo’lga kamroq og’irlik tushadi.

Sinxronizatsiya. Butun bilak bilan uyg’un ijro qilish qobiliyati trillarni o’rganishdan boshlanadi. Keyin yonma-yon bo’lmagan ikkita barmoqning ishini uchdan birlik va singan oktavalar yordamida sozlash kerak. Yakuniy bosqichda siz arpedjioga o’tishingiz mumkin - qo’llarni almashtirish bilan uzluksiz va to’liq ovozli ijro .

Akkordlar. Akkordlarni ajratib olishning ikki yo’li mavjud. Birinchisi, "klavishchalardan" - barmoqlar dastlab kerakli notalar ustiga qo’yilganda, so’ngra qisqa, baquvvat surish bilan akkord chiqariladi. Ikkinchisi - "klavishchalarda" - o’tish yuqoridan, avval barmoqlarni o’rnatmasdan amalga oshiriladi. Ushbu variant texnik jihatdan murakkabroq, ammo u parchaga yengil va tez ovoz beradi.

Applikatura. Barmoqlarni almashtirish tartibi ishni o’rganishning dastlabki bosqichida tanlanadi. Bu ijro texnikasi, ravonligi va ifodaliligi bo’yicha keyingi ishlarga yordam beradi. Musiqa adabiyotida berilgan muallif va tahririy ko’rsatmalarni hisobga olish kerak, ammo ijro etish uchun qulay bo’lgan va asarning badiiy ma’nosini to’liq etkazishga imkon beradigan o’zingizning barmoqlaringizni tanlash muhimroqdir.

Yangi o’rganishni boshlovchilar oddiy qoidalarga amal qilishlari kerak: Har qanday mashq yoki pozitsiya uchun barmoqlarni yozib olish kerak. Barmoqlardagi kuch bir xil bo’lishi kerak. Tez ketma-ketlikda takrorlashlar imkon qadar kamdan-kam sodir bo’lishini ta’minlash uchun ehtiyot bo’lish kerak.

Intizom. Yosh pianinochilar zaifroq barmoqlarni, uzun va kichik barmoqlarni kuchli o’rta barmoq bilan almashtirishni yaxshi ko’rishadi. Butun qo’lning uyg’un rivojlanishini o’rgatish uchun yetarlicha e’tibor berish kerak.

Dinamika va artikulyatsiya. Siz ifoda belgilarini hisobga olgan holda ishni ko’rsatilgan sur’atda darhol o’rganishingiz kerak. Pianino chalish texnikasini o’zlashtirgan pianinochi tabiiy ijro va tabiiy musiqa yaratish qobiliyatiga ega bo’ladi: asarlar to’liqlik va ta’sirchanlikka ega bo’ladi, charchoq yo’qoladi.

GAMMALAR

Gammalar kundalik ishda material sifatida zarur bo’lib, ijro harakatlariga katta e’tibor berishga imkon beradi. Bu keyinchalik etyud va ijro qilinadigan barcha asarlarda erkin foydalaniladi. Gammada - tovushga reaktsiya boshqa har qanday mashqlarga qaraganda ko’proq va tezroq texnikani o’stirish jarayonini parallel ravishda rivojlantiradi. G.Neygauzning fikricha “Gammalarni yomon tovushlar bilan chalish, huddi Shopenning noktyurnlarini yoqimsiz tovushlar bilan chalgandek bo’ladi” deb aytgan.

Dars davomida o’quvchi bilan gammalarni ishlash ko’p vaqt olmaslik kerak. lekin bu bir necha daqiqa ijro qilinsada, o’qituvchi o’quvchining qanday o’tirishiga e’tibor berishi kerak. Shu bilan birga, o’quvchining ijrosida yangi xususiyatlar bormi, uning ijro harakatlariga ham ahamiyat qaratish zarur.

Melodik tuzilma ustida ishlayotganda, ohangda, birinchi navbatda, yaxlitlikka erishishga e’tibor berish muhimdir. Chiziqlarga, notalar joylashuviga, binobarin, asar yoki etyud va parchalardagi obrazli harakat “ohang” tarzida, ifodali, yaxshi legato bilan, to’la ohangli ijro etilishi kerak. Ushbu ish usuli gammalar uchun eng qulaydir. Muayyan holatda zarur bo’lgan mushaklarni tanlash, tashqi ko’rinishning hayajonlaridan himoya qiladi. Haddan tashqari stress-asabiylashish mumkin emas.

Bilakladagi katta qiyinchilik - bu bo’sh qo’yishni o’rganishni talab qiladi va silliq egiluvchan harakatni shakllantirish zarurligini anglatadi.

Birinchi barmoqda muammosiz ijroni shakllantirishga ishonch hosil qilish muhimdir. Bosh barmoq asta-sekin kerakli klavishga keltirilishi uchun suriladi. Shu bilan birga albatta, ijro uchun barmoqlarni asrash muhimdir.

O’quvchi o’rtacha tezlikda muammosiz ijro etishiga ishonch hosil bo’lganidan keyin, bir xil tovushlarni boshqa barmoqlar bilan chalish taklif etiladi. Barmoq bilan o’lchash, kist qo’llaniladigan, ya’ni 1, 2, 3, 1, 2 o’ng qo’l yuqoriga, chap qo’l pastga ijro qilinganida ovozning notekisligi kuchayadi. Agar vaqti-vaqti bilan gammaning qanday bajarilishiga qaytsangiz natijasi sezilarli bo’ladi. Ma’noga ega bo’lgan barmoqlarning asl ketma-ketligi tovush standarti kabi.

Qachonki, o’quvchi mashqlarni bir tekisda bajara olsa yangi barmoq bilan 5ta tovushga, ya’ni 5-6 tovushdan iborat raqamga o’tishingiz kerak (1, 2, 3, 1, 2, 3) va asta-sekinlik bilan tonika tovushiga e’tibor qaratish kerak bo’ladi.

Ushbu mashqning afzalligi shuki, mashq juda tabiiydir. 5 barmoq ketma-ketligidan pozitsion o’tishni amalga oshiradi. Gammalarni chalganda, qo’l, qo’lning kengaytmasi sifatida uchta bo’lishi mumkin:

1. Qo’lning bevosita davomi sifatida.

2. Bosh barmog’i tomon burilish.

3. Kichkina barmoq tomon burilish.

Tez pozitsiyani almashtirish paytida barmoqlarning holatini o’zgartirishni osonlashtirish uchun qo’l har doim ijro yo’nalishiga suyanadi. Texnik tomonlama sekinlashadi, ammo qo’lning doimiy egilishini saqlab, tobora qiyinlashadi harakatga xalaqit beradi. Gamma chalishda asosiy omil - bu barmoq ishidir. Barmoqlarni silkitish ham sekin mashqlarda bajarilishi kerak. Tez tempga aniq mos keladigan harakatlar bilan ijro qilish ayni muddaodir. O’quvchilar uchun taniqli qiyinchilik - bu sekindan – tezlikka o’tishdir. Buni har birini tezlashtirish orqali bajarish yordam beradi. O’tish joyini bo’lib ishlash mumkin. Qo’shimcha qilib aytganda ritmik variantlardan ham foydalanishingiz mumkin.

Shunday qilib, gamma chalganda, barcha asosiy harakatlarning individual xususiyatlaridan foydalanish va etyudlar chalganda masshtabli o’tishlardan foydalanib, texnik harakatlar va kamchiliklarni tuzatishni nazorat qilish zarur.

ARPEDJIOLAR

Arpedjiolar ketma-ketligini amalga oshirayotganda, ehtiyotkorlik bilan bajarish muhimdir. Qo’l pozitsiyasini izchil saqlash va silliq harakatga alohida e'tibor berilishi kerak. 1-barmoqni bosish texnikasi arpejjiolarda gammalarga qaraganda qiyin hisoblanadi.

Buni yengib o’tish uchun esa, qo'lning yengil harakatlanishi yordam beradi. Odatda tez sur'atda 1-barmoqni qo'yishda uyg'unlikka erishish oson emas va silliq qo'l harakatidan foydalanish kerak. Barmoqlarga e'tibor berish muhimdir.

Shunday qilib, birinchi barmoqni klavishga bosganda aktsent bo’lmasligi kerak. Birinchi barmoq yumaloq qismi bilan klavish ustiga tushganligiga ishonch hosil qiling.

Kichkina qo'llar uchun arpejioni ijro qilish biroz qiyin bo'lishi mumkin, bu ko'pincha qo’lida kuchi bor o’quvchilarda yaxshi natijaga olib keladi. Asosan qo’lni erkin va yig’ilgan holatda ushlash kerak.

Barmoqlarni almashtirganda, butun tana bo'ysunishi kerak. Qo'lni harakatlantirish, barmoqlarni olish, joylashtirish tamoyillari 1-chi va u orqali 3 va 4-barmoqlarni siljitish texnikani yengillashtiradi. Keskin o'tishlar, keraksiz urg'u, yopishqoq qo'l va barmoq harakatlari silliqlik uchun sharoit yaratmaydi. Aksincha, harakatning yaxlitligi va tovush tekisligi sifatini buzadi. Ushbu turdagi texnikani rivojlantirishda dastlab sekin sur'atda ishlash kerak. Asosiysi, bu qulay hisoblanib va ijro qilish oson bo’ladi. Ammo, shu bilan birga sekinlik noqulaylik va qattiqlikka olib kelishi mumkin. Bunga yo'l qo'ymaslik uchun esa, barmoqlar qo'l bilan o'zaro ta'sir qilishi kerak.

AKKORDLAR

Ushbu turdagi texnikada tovushlarning tekisligiga e'tibor berish kerak va barcha tovushlarni bir vaqtning o'zida ijro etish zarur. Tabiiyki, bu yerda faol bo’lishi kerak bo'lgan barmoq uchlari katta ahamiyatga ega. Klavishlarni his qilib chalish kerak. To'lqinli harakatlar bilakni tinch sekin sur'atda zarbalarning tezligi bilan bajarilishi kerak. Pozitsiya o'zgarishi bilan ham sekinlashish kuzatilishi mumkin. Ko'proq chalmaydigan barmoqlarga e'tibor berish lozim. Shunda ular o'zlari ham ijroda qatnashayotgandek holatni saqlab qoladi. Qo'l harakatlarini qotadigan holatga olib kelmaslik uchun ehtiyot bo'lish kerak. Barmoqlar xuddi ushlab turgandek harakat qilishlari kerak. Agar qo’l bilak haqiqatan ham kuchli bo'lsa, unda klavishlarni bosishda bilakning shakli ham, barmoqlar ham o'zgarmaydi.

Katta ovoz kuchini talab qiluvchi to'liq ovozli akkordlar mavjud bo’lib, ularni yelkadan chiqqan kuch bilan, ba'zan esa butun vujudi bilan ijro qilingan ovoz sifatini tinglash muhim, chunki. bunday akkordlarni qo‘pol ijro etish holati kam uchraydi. Bunday akkordlarni ijro etishning asosiy sharti ijrochi aparatining erkinligidir. Yelka va orqa mushaklari, barmoqlarning barqarorligi, ularning chuqur kirib borishi, klaviatura, yelkada va orqada butun qo'lni qo'llab-quvvatlash hissi. Keyin akkordlarni garmonik tovushlari.

Ijroda akkordning barcha tovushlari eshitilishi ham muhimdir. Ko'pincha eng yuqori ovoz yetakchilik qiladi. Shunga qaramay, yuqori ovojni ajratib ko’rsatish va o’rta tovuchlarni tinglash qiyinroq bo'ladi. Tegishli barmoq bilan yuqori tovushni chuqur chiqarish uchun bir necha marta, butun qo'lning og'irligini his qilish va keyin ushlab turganda akkordni chalish barcha tovush ovozini baravar yangrashiga yordam beradi.

XULOSA

Ba’zilar texnikadan faqat pianino chalishda tezlik, kuch, chidamlilik bilan bog’liq narsalarni tushunadilar. Texnikaning zaruriy xususiyatlar - odatda, tozalik va ijroning aniqligi sifatida ham tan olinadi. Biroq, bu qarash juda cheklangan. Texnika beqiyos keng tushunchadir. Bu mazmunli ijroga intilayotgan pianinochi ega bo’lishi kerak bo’lgan hamma narsani o’z ichiga oladi. Fortepiano adabiyoti pianinochiga turli talablarni qo’yadi: juda baland va juda jim, yumshoq va keskin chalish qobiliyati, yyengil, to’lqinli va chuqur, gullab-yashnagan tovushga erishish, u yoki bu matndagi asarlarda pianino tovushining barcha darajalariga ega bo’lish.

Barmoqlarni tezda harakatlantirish qobiliyati – asosan tabiatan bir nechta odamlarda mavjud bo’ladi. Badiiy maqsadga erishishdan tashqari, o’z maqsadiga muvofiq bo’lmagan tezlik, kuch yoki chidamlilikni namoyish qilish hech qachon tinglovchilarga haqiqiy estetik qoniqish keltirmaydi. To’g’ri, tezkor ijro fenomeni ko’pchilik odamlarda, shu jumladan professionallarda hayrat va hayratga sabab bo’ladi. Biroq, agar siz tez va jonli, ammo unchalik katta bo’lmagan tarkibni diqqat bilan tinglasangiz, texnik talablarni qondirish bilan birga, u yanada nozik xarakterdagi xatolar bilan to’ldirilganligini aniqlash qiyin emas.

Fortepiano ijro texnikasi haqida gapirganda, pianino chalish mahorati, malakasi, texnikasi yig’indisini anglaniladi. Bular yordamida pianinochi kerakli badiiy, tovushli natijaga erishadi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

A. Alekseev – “Metodika obuchenie igre na fortepiano” 3-izd. M., 1978;

A.Artoboleevskaya – “Pervaya vstrecha s muzikoy”; M., 1989;

A.Birmak – “O xudojestvennoy texnike pianista”; M., “Muzika” 1973;

L.Barenboym – “Muzikalnaya pedagogika I ispolnitelstvo”; L., 1974;

S.A.Sagiyans – “Nachalnoe razvitie fortepiannoy texniki”; Volgograd, “Peremena” 2004;

Y.Gay – “Texnika fortepiannoy igri”; M., “Budapesht” 1957;

B.Milich – “Vospitanie uchenika-pianista”; M., “Kifara” 2002;

G.Kogan – “Rabota pianista” 3-izd. – M., 1979;

G.Neygauz – “Ob isskustve fortepiannoy igri”; M., “Muzika” 1967;

E. Liberman – “Rabota nad fortepiannoy texnikoy” 3-izd. M., 2002;

T.Berkman, A.N.Esipova – “Muzikalnaya literatura”; Muzgiz 1958;