Хальмг келн 1 класс
Багш: Утян И.М.
Кичәлин төр: Чини һарсн өдр кезә?
Күцл:
1. Күүкдлә жилд ямаран долан хонгин өдрмүдин нерд, җилин дөрвн цаг болн арвн хойр сармуд бәәдгинь давтх.
2. Күүкдин кел өргҗүлх.
Дөңцлмуд: шин үгмүд, зургуд, презентац.
Шин үгмүд: белг, белглҗәнәв, һарсн өдр, төрләв, һарлав.
Кичәлин йовуд
1. Мендллһн.
Күүкд, бостн, һо гиһәд зогстн. Күүкд, мана эндрк кичәлд дала гиичнр ирсн бәәнә, тадн эднлә цуһтан мендлтн. Тадн бичә әәтн, сәәнәр көдлтн, цугтан чанһур келтн. Медгдҗәнә?
Мендвт, көвүд-күүкд. Сууцхатн. Нә, ода фонозарядк кехмн.
2. Фонозарядк .
ҺҺәрә,hар! Һаза hалун hалд hәрәдҗәнә.
Җ Җааҗа җаалыг җаҗлҗана, Җииҗә җирмәхәг җаҗлҗана.
ң Аңһа аңһасн аң аңнад миңһн мөңгң шиңгәҗ.
Ә-әә сән-сәәхн
Ө-өө хөн-хөөн
Υ-үү үкр-үүлн
3. Дассан давтлhн.
- Күүкд, тадн ямаран долан хонгин нерд меднәт?
(Сарң, Мигмр, Үлмҗ, Пүрвә, Басң, Бембә, Нарн)
Долан хонгин өдрмүдин нерд дуунд орулад дуултн.
Сарң, Мигмр, Үлмҗ, Пүрвә, Басң, Бембә, Нарн
– эн долан өдрмүд долан хонг тогтана.
- Эндр долан хонгин өдр ямаран? (Эндр Пүрвә өдр)
- Өцклдүр ямаран өдр билә? (Өцклдүр Үлмҗ өдр билә)
- Маңһдур ямаран өдр болх? (Маңһдур Басң өдр болх)
- Урҗ өдр ямаран өдр билә? (Урҗ өдр Мигмр өдр билә)
- Нөкәдүр ямаран өдр болх? (Нөкәдүр Бембә өдр болх)
Урдк кичәлд мадн ю даславидн? (Дөрвн җилин цаг болн арвн хойр сармудын нерд даславидн – Милана Э.). Чик, күүкд, нә ода, дассан давтхмн.
Ямаран җилин дөрвн цаг тадн меднәт? (Үвл, хавр, зун, намр)
Чи ямаран җилин цагт төрләч? (Би үвләр төрләв.
Би хаврар төрләв.
Би зунар төрләв.
Би намрар төрләв. )
Ода, күүкд арвн хойр сармуд давтхмн. Долдаһар наадхмн.
(декабрь – Бар, январь - туула, февраль – лу , март – моһа , апрель – мөрн , май – хөн , июнь – мөчн, июль – така, август – ноха, сентябрь – һаха, октябрь – хулһн, ноябрь – үкр -)
Ода, күүкд, иим даалһвран күцәхмн.
Самбрт җилин дөрвн цаг бичәтә бәәнә. Тадн түрүләд, эн үгмүд зургудла ирлцүлтн.
Ширә деер арвн хойр сармудын нерд керчмр цааснд бичәтә бәәнә,
Тадн, күүкд, неҗәдәр, дару-даранднь һарад, эн үгмүдиг авад, чаңһур умшад, ямаран җилин цаг ухалад, самбрт чикәр өлгтн. Медгдҗәнә?
Үвл | Хавр | Зун | Намр |
Бар Туула Лу | Моһа Мөрн Хөн | Мөчн Така Ноха | Һаха Хулһн Үкр |
Ода нег күн самбрт һарад, сармудын нерд келх. Кен келх?
Чи ямаран сард төрләч? (Би ____ сард төрләв.
Би ____ сард төрләв.
Би ____ сард төрләв.
Би ____ сард төрләв.)
4. Шин төр.
Күүкд, эн юмб? (белг) Белг гисн юмб? (белг – это подарок). Цугтан давттн: белг.Белг мадн ю кенәвидн? (Белг белглнәвидн). Яһҗ орчулхмн? (белглнәвидн – значит дарим). Кезә белгән белглнәвидн? (Күүнә һарсн өдр болхла, мадн белгән белглнәвидн.)
Бичкдүд, эндрк кичәлин төр ямаран болх гиҗ санҗанат?
(Эндрк кичәлин төр -Һарсн өдр - Чик.
Һарсн өдр гисн юмб? (Һарсн өдр – это день рождения)
Цуһар хамдан давчктн: Һарсн өдр
5. Дегтрәр көдллһн.
Бичкдүд, ода эврәннь дегтрән җирн һурвдгч халхд сәктн. Хойрдгч даалһвр олҗ автн. Зургуд хәләтн . Негдгч күүндврт кен орлцҗана? (Һәрә болн Өлзәт ).
Ода би таднд умшнав. Та сәәнәр намаг соңгсад, зәңгс орчултн.
Ода Арина болн Айс умштн. Арина – Өлзәт болх, Айс– Һәрә бол. Чаңһур, сәәнәр, чикәр умштн.
Ода хошадар көдлхмн, күүкд самбрт һарад, хойр дуңһра кетн.
Күүкд тадн Өлзәт болхт, көвүд Һәрә болхт. Эн күүндврән айслулҗ умштн.
Ода сольтн.
Ода Альмина болн Миша күүндврән айслулҗ келтн.
Хойрдгч күүндврт кен орлцҗана? (Герлә болн Үлмҗ). Би умшнав. Тадн орчултн.
Милана Э. – Герлә болх, Алдар - Үлмҗ бол. Чаңһур сәәнәр чикәр умштн.
Самбрт йөрәл бичәтә, ода мадн эн йөрәл дасхм.(Самбрт бичәд, умшад, дасчана)
Нә, ода нег күн самбрт һарад, йөрәл келх.
Һарсн өдр болхла, цуг әмтн байрлад, биилнә. Мадн бас ода бииләд, амрхм.
Физминутк.
Толһаһарн гекәд, гекәд, Ээмәрн холькад, холькад, Альхарн ташад, ташад, Көләрн тавшад, тавшад, Һаран өргәд,өргәд, Дуулад, эргәд, биилий, биилий! | Шар харһа домбриг Шавдн бәәҗ цокита, Шар, улан көвүд-күүкд Шаһаһарн мөлҗитә! Хәрслә, хәрслә! Хатхн ишк, хатхн ишк, Хаһрхаһнь олҗ ишк, Цумлн ишк, цумлн ишк, Цумрхаһнь олҗ ишк. Хәдрис, авад од! |
Күүкд, ода һурвдгч күүндвр умшхм, орчулхм.Зургуд хәләһәд, ямаран дүрмүд күүнднә? Келтн. (Нүүдлә болн Үлмҗ ). Би умшнав, та орчултн.
Кен дәкәд умшх? (Милана болн Эрдем умштн).
Ода күүкд мадн «Дольган» гидг наад наадхмн. Нег негнәс чини һарсн өдр кезә? гиһәд суртн.
Ода нег күн самбрт һарх, тадн эн күүнәс , нер келәд, чини һарсн өдр кезә – гиһәд суртн. Медгдҗәнә?
Миша һар самбрт. Цуһар хамдан Мишаһас суртн (Миша – Мини һарсн өдр зунар, така сарин арвн негнлә).
Альмина, чини һарсн өдр кезә? ( Мини һарсн өдр үвләр. Туула сарин хөрнд)
Аудиобичгдлһн соңсллһн.
Ода иим даалһвран күцәхмн: аудиобичгдлһн соңһсад, сурврмудт хәрү өгтн.
Сурврмудт хәрү өгллһн.
1. Эндр кенә һарсн өдр? (Эндр Һәрән һарсн өдр.)
2. Өлзәт ямаран белг белглҗәнә? (Өлзәт дегтр белглҗәнә.)
3. Кен йөрәл келҗәнә?(Герлә йөрәл келҗәнә.)
4. Үлмҗин һарсн өдр кезәв? (Үлмҗин һарсн өдр үвләр – бар сарин арвн хойрт )
Аудиобичгдлһн соңсллһн.
Ода, күүкд, иим даалһвран күцәхм: дәкәд нег аудиобичгдлһн соңһсад, зург хәләһәд, зургуд күүкдин һарсн өдрин тускар келҗ өгтн
Җииҗә үвләр -лу сарин зурһанд төрлә.
Өлзәт хаврар - хөн сарин арвн дөрвнд төрлә.
Нүүдлә зунар - така сарин һучнд төрлә.
Үлмҗ намрар - үкр сарин хөрн доланла төрлә.
Зәңгс тогталhн.Υгмүд чик даранднь тәвтн.
нерн, Өлзәт, Мини – Мини нерн Өлзәт.
өдр, йиснлә, сарин, моһа, һарсн, Мини -Мини һарсн өдр моһа сарин йиснлә.
төрләв, би, хаврар. - Би хаврар төрләв.
Кичәлин ашнь hарhлhн. Тодллhн.
Һарсн өдрлә ирсн гиичнрт әмтәхн хот өгнә, цугтан наадна, биилнә, дуулна.
Цугтан ни-негн бәәнә, күүнә герт альвлдм биш, хәәкрдм биш, чаңһур инәдм биш – цуг эн зокалмуд тодлтн.
Герин даалһвр. Дегтрәс 63 халхд 2 даалһвр 4 Сурврмуд дастн, эн сурврмудт хәрү өгтн. Көдлмшин девтрт 61 халхд 2,3 даалһвр күцәтн.
Рефлексия.
Күүкд, эндрк кичәлд тадн йир сәәнәр көдлвт.
Таднд мана кичәлд соньн болсн болхла, тадн сәәнәр көдлсн болхла
иим улан өңгтә сәәхн кампадяр эн торт сәәхрүлтн.
Эндрк кичәлд күнд болсн болхла, тадн муурсн болхла
иим чүүкл өңгтә балта эн тортд тәвтн.
Хальмг авъясар ирсн гиичиг хоосн һарарн һарһдм биш.
Тиигәд, күүкд, ирсн гиичнрт белг белглтн.
Мана кичәл төгсв. Менд байрта харһий!
