Хальмг келн 1 класс
Багш: Утян И.М.
Кичәлин төр: «Ямаран хальмг хотд дуртавч?»
Күцл:
1. Күүкдлә жилд ямаран долан хонгин өдрмүдин нерд, җилин дөрвн цаг болн арвн хойр сармуд бәәдгинь давтх.
2. Күүкдин кел өргҗүлх.
Дөңцлмуд: шин үгмүд, зургуд, презентац.
Мендвт күүкд, ода фонозарядк кеһәд, хамдан цогцан батлый?
Миша, самбрт һарад, зарядкан ке!
(слайд) Һ- Һәрә, һар, һаза һалун һалд һәрәдҗәнә.
Җ-Җааҗа җаал җаҗлҗана, Җииҗә җирмәхә җаҗлҗана.
Ң – Аңга аңгасн аң аңнад миңһн мөңгн шиңгәҗ.
Ө- Өлзәт өргә өдмг өрг.
- Суутн, күүкд! Тадн яhҗ бәәнәт?
Би Сән бәәнәв
Би Гем уга бәәнәв
Би му биш бәәнәв
Би йир сән бәәнәв
Би Санснас сән бәәнәв
- Тана эк-эцктн, аав-ээҗтн сән бәәнү?
- Э-э, гем уга, сән бәәнә.
Урдк кичәлд мадн ямаран төр даславидн?
–Хотын нерд даславидн. -
Чик күүкд, мадн ямаран хот бәәхнь даславидн. Ода, күүкд эн төр давтхмн. (слайд)
-Әмтн хот-холын делгүрәс ю хулдҗ авна? Милана экл!
- Әмтн хот-холын делгүрәс тосн, үсн, өдмг, шикр, давсн, кампадь, балта, өндгн, ээзгә, тоһш хулдҗ авна.
(слайд)
- Әмтн зер-земшин делгүрәс ямаран зер-земш хулдҗ авна?Альмина экл!
- Әмтн зер-земшин делгүрәс альмн, кедмн, чи, уста үзм, һадль, зүрҗ, өрг, шар өрг хулдҗ авна.
Ода герин даалһвран шүүхмн. Гертән тадн күүндврдасх зөвтә биләт. Нә, кен күүндвр келх?
(Давид-Альмина П.), (Алтан-Милана) – 1 күүндвр
(Миша- Энкира), (Айс – Альмина Т.)- 2 күүндвр
Ода оньган өгәд, ширәд хәләтн. Ширә деер хот бәәнә. Келҗ өгтн, ямаран хот бәәнә?(шикртә цә, хальмг цә, балта, боорцг, бөөрг, пельменьмүд).
Ода ухалад, келтн, ямаран хойр багд эн хотыг хуваҗ болхм?
(Күүкд хуваҗана) Цә, боорцг, бөөрг – хальмг хот.
Тиигәд, күүкд, ухалад келҗ өгтн, эндр мана кичәлин төр ямаран болх? (Хальмг хот)
Чик, күүкд эндр мана кичәлин төр «Ямаран хальмг хотд дуртавч?»
Новая тема – презентация
-Ода Күүкд шин үгмүд дасхмн, самбрт хальмг хотын зургуд бәәнә, би таднд энүнә нерд келҗ өгнәв, тадн мини ардас хамдан давтад,тодлтн, медгдҗәнә?
(слайд)-Эн дотр. Дотр хөөнә, үкрин дотрас чанна.Хамдан давтый - дотр
(слайд)- һуйртсн махн. Эн хот шарсн махас болн чансн һуйрас кенә.-һуйртсн махн.
(слайд) -Махн шөлтәһән. Махн шөлтәһән хөөнә махас чанна. Махн шөлтәһән
(слайд)– Булмг. Булмг һуйрас, шар тосас чанна. Булмг
(слайд)– Эн шарсн элкн. Элкн – гисн печень. Шарсн элкн
(слайд)– Эн сегсердг. Сегсрдг һуйрас кечкәд, чанна. Сегсердг
(слайд)Цуһар хамдан давчктн: -Эн юмб? (Дотр, һуйртсн махн, махн шөлтәһән, булмг, шарлсн элкн,сегсрдг)
Игра картинки - «Снежный ком».
Ода, күүкд наадхм.
Би таднд зургуд өгнәв, тадн һартан зургудан авад, самбрт һарад, маднд үзүләд, эврәннь болн өөр зогссн үүрин зурсн хальмг хотын нерд келҗ өгтн. Энкира экл!
Игра слова - картинки
Күүкд, дәкәд нег наад наадхм.
Би зурһан күүнд - зург өгнәв, зурһан -күүнд керчмр цааснд бичәтә хотын нердд өгнәв. Керчмр цааста бичкдүд хотын нердд чаңһар умшх зөвтә, зургта бичкдүд ирлцүлх, һарад, өөрән зогсх кергтә. Альмина экл!
Работа с диалогом в учебнике . (слайд)
Ода ормдан сууцхатн, Дегтрән сектн. 35 халхд, 1-гч даалhвр хәләтн. Кен зургд зурата? (hәрә Герлә хойр, эн күүнджәнә.
Түрүләд, би таднд умшнав, тадн оньган өгәд соңстн.
Ода күүкд, эн күүндвр бидн дасхм.
1. Хамдан умший.
2. Ормас Миша болн Эвина умштн, Эвина экл!)
3. Ода күүкд, сурвр дасхмн. «Моһа кевтә» нег-негндән сурвр тәвтн.
(Энкирад – Һәрә, чи ямаран хальмг хотд дуртавч?)
4. Ода күүкд, хәрү дасхмн.
Самбрт керчмр цааснд үгмүд бичәтә болн зургуд өлгәтә. Тадн нанла хамдан эн зәңг чаңһар умшад, давтад, дастн. Медгдҗәнә? Нә,эклий!
(Мини дурта хальмг хот: һуйртсн махн, хальмг цә болн боорцг).
5. Ода сурврмуд болн хәрүс хамдан келхм. Наад наадхм.
Күүкд нааран һартн, нурһарн төгрг кеһәд зогстн. Сурвран тәвтн.
Көвүд тана тус зогсҗаһад , таднд хәрү өгх. Медгдҗәнә?
Күүкд эклтн!
Ода сольтн. Көвүд сурвран тәвтн, күүкд хәрү өгтн.
6. Ода күүкд, «Дольган»- гидг наад наадхм - тана дурта хальмг хот ямаран ?медҗ авхмн.
Нег негнәсн ямаран хальмг хотд дуртавч? гиҗ сурад, хәрү өгтн. Альмина экл!
7.Физминутк.
Күүкд, бостн, цогцан невчк тинилһхмн. Би таднд ода хотын нерд келҗ өгнәв, тадн оньган өгәд соңстн, хальмг хотын нерд соңсхла, һаран деегшән өргәд, альхарн таштн, талдан хотын нерд соңсхла суутн, медгдҗәнә?
(Боорцг, балта, дотр, чиксн махн, һуйртсн махн, шүүсн, махн шөлтәһән, өрм, булмг, кампадь, шарлсн элкн, ээзгә, сегсрдг, үсн, хальмг цә, давсн, бөөрг)
8.Аудиобичлһн соңслһн .
Күүкд, ода ормдан суутн, тана ширә деер керчмр цаасн бәәнә. Оньган өгәд , аудиобичлһн сәәнәр соңһсад, кен ямаран хотд дуртань эврәннь цааснд харндаһар татасар таттн, темдглтн, медгдҗәнә? (слайд)
Кен ямаран хотд дурта?
Герлә дотр, сексрдг, булмг, боорцг
Җииҗән эцк шарсн элкн, дотр, һуйртсн махн
Нүүдлә тоһш, чиксн мхн, өрм, балта
Үлмҗ үсн, шөлн, шүүсн, цә
Ода кен чикәр даалһвран күцәсн хәләхм.(слайд)
(На слайде правильные ответы, сами себя проверяют.)
Кен эндү угаһар даалһвран күцәв, һаран өргтн.
Йир сән күүкд!
8. Хальмг цә чанлһн.
Хальмг улст олн-зүсн хот бәәнә, зуг һол хот – хальмг цә.
Ямаран керг болвчн хальмгуд түрүләд цәәһән чанна, дееҗ өргнә.
Күн болһн хальмг цә яһҗ чандгнь медх зөвтә.
Оньган өгәд хәләтн, би ода таднд хальмг цә яһҗ чандгнь үзүлнәв.
1). Цәәһин тогтац – состав чая - первый показ учителя.
Хальмг цә чанхла, хәәс авад, түрүләд хәәснд ус кедмн.
Хар ус буслһдмн биш, невчк цә тәвнәвидн, дарунь давс тәвнәвидн.
Цә буслхла, үсн кенәвидн.
Әмтәхн цә болхинь төлә, цә шаңһар зун нәәмн дәкҗ самрнавидн.
Дарунь невчк тос болн зать тәвнәвидн.
2) Цәәһин тогтацин батллһн - Закрепление последовательности (устно)
Хальмг цә чанхин төлә ямаран хот кергтә ода давтхм.
-Эн юмб? Эн Усн, цә, давсн, үсн, тосн, зать.
Түрүләд цә чаңхин төлә Усн кергтә, дарунь цә, давсн, үсн, тосн, зать.
(Я сама ставлю ингредиенты в правильной последовательности, прошу детей повторить)
3) Показ детей. (Перемешиваю на столе ингредиенты и прошу детей расставить в правильной последовательности. (6 человек выходят по порядку)
Ода күүкд, хальмг цәәд кезә ю тәвхнь, дару даранднь һарад, үзүлтн.
4) Дети играют по презентации.
Тадн сәәнәр медҗ аввт, ода компьютерар наад наадхмн, һарад, яһҗ тодлҗ авсан интерактивн Самбрт үзүлтн. (6 человек выходят по порядку)
9. Йөрәл тәвлһн.
Цә уухин өмн хальмгуд йөрәл келнә. Цәәһин йөрәл кен меднә?
Цә шиңгн болвчн
Идәни дееҗ,
Цаасн нимгн болвчн
Номин көлгн.
10. Рефлексия.
Нә бичкдүд цәәһин йөрәл келсн хөөн халун , улан зандрсн, үстә, затьта, тоста цә уудмн. Хальмг цә уухин төлә ямаран ааһ-сав кергтә? (ааһ)
Э-э, чик, күүкд, тана ширәд хойр өңгтә ааһс өлгәтә бәәнә.
Эндрк мана кичәлд таднд соньн болсн болхла, тадн сәәнәр көдлсн болхла ноһан өңгтә ааһ авад, эн хәәснә өөр өлгтн.
Эндрк кичәлд күнд болсн болхла, тадн муурсн болхла улан өңгтә ааһ авад, эн хәәснә өөр өлгтн.
11. Темдг тәвлһн.
Оо, күүкд, эндр кичәлд тадн цугтан сәәнәр көдлвт, байрта бәәнәт. Би бас байрта бәәнәв, таднд ханлтан өргҗәнәв, тиигәд би цуг таднд «тавн»- гидг темдг тәвҗәнәв.
12. Герин даалһвр.
Күүкд, тадн гертән Хальмг хотын нерд дастн.
(35 х. 1-гч д. дасх, көдлмшин девтрт 31-гч халхд 1-гч даалһвр)
13. Белгүд белглһн.
Мана кичәлд ирсн гиичнрт би бас ханлтан өргҗәнәв.
Хальмг авъясар ирсн гиичиг хоосн һарар һарһдм биш,
тиигәд, күндтә гиичнр, таднд мана бичкдүд бичкн белгән белглҗәнә.
