Тыл сайдыыта «Бэhиэлэй тылчаан»
Тиэмэ: Түɵрт уонна биэс дорҕоонноох тыллары ырытыы (хатылааһын).
Сыала:Оҕолору түɵрт уонна биэс дорҕоонноох тыллары ырытарга эрчийии.
Дьарык хамыыта:
«Дорооболоһуу» оонньуу.
Бөлөҕү бииргэ түмүү.
Ис хоһооно: муусука холбуубун, оҕолор пааранан икки буолан арахсан бэйэ-бэйэлэрин кытта ким хайдах баҕаралларынан дорооболоһоллор: илии тутуһан, иэдэстэрин, муннуларын, көхсүлэрин,өттүктэрин, атахтарын таарыйсан уо.д.а.
«Мичээрдэ бэлэхтиэх» оонньуу.
Бөлөх иһинэн чугас сыһыаны олохтооһун, бэйэ-бэйэҕэ убаастабылы иитии.
Ис хоһооно: Оҕолор олоппоско олороллор, бастаан уҥа олорор оҕоҕо, онтон хаҥас олорор оҕоҕо мичээр бэлэхтиир.
Ойууларынан тыл дорҕоонун көмөтө суох быһаараүөрэтии.
Остуол, мээчик, ньуоска, соттор, икки саһыл, бөтүүк, куоска
Таабырыннаһыы:
– Сир хорутааччы, от охсооччу, дьиэ тутааччы да буолбатах, кини маҥнайгы көлөүhү. (Ат.)
– Сайын тот, кыһын аччык баар үhү. (Эһэ.)
– Тохсунньу тымныытыгар тоҥ тиити торулатар баар үhү. (Тоҥсоҕой.)
Таабырын ойуулара дуоскаҕа ыйаныахтарын сөп.
– Ханнык бөлөхтөргө араарыахха сөбүй?
– (Дьиэ кыыла, дьиикэй кыыл, көтөрдөр) Бөлөхтөрүнэн арааран уураллар.
– Эһэни тоҕо дьиикэй кыыл диибитий? Ханна олороруй? Тугу ahaан сиэн сылдьарый? Тыаҕа хайдах сылдьыахтаахпытый?
– Бастакы дорҕооннорун этиҥ эрэ.
– Буукубаларынан бэлиэтиибит.
– Ханнык тыллар тахсан кэллилэр.
– Аны сүһүөххэ араарабыт.
«Дьикти төгүрүк».
Чаһы циферблатын курдук төгүрүккэ сыыппаралар оннуларыгар ойуулар сыһыарыллыбыттар: тииҥ, коза, улар, киис, ооҕуй, чиэрбэ.
Иитээччи араас сорудахтары биэрэр:
– Икки маарыннаһар дорҕоонноох тылла булуҥ. (Булбут ойууларын чаһы стрелкатынан көрдөрөллөр.)
– Икки олох маарыҥнаспат дорҕоонноох тылла ыйыҥ.
–Үстүү дорҕоонноох тыллары көрдөрүҥ.
–Түөртүү дорҕоонноох тылы ким булла?
–Биэстии дорҕоонноох тыллары ыйыҥ о.д.а.
Хамсаныылаах тохтобул.
Бэнидиэнньиккэ мин харбаатым. (Харбыыр хамсаныы оҥороллор.)
Оптуорунньук күн уруһуйдаатым. (Уруһуйдууру көрдөрөллөр.]
Сэрэдэ күн сууннум. (Сууналлар.)
Чэппиэргэ путбуоллаатым. (Миэстэлэригэр сүүрэллэр.)
Бээтинсэҕэ ыстаҥалаатым, сүүрдүм-көттүм. (Ыстаналлар.)
Субуотаҕа, баскыһыанньаҕа сынньанным. (Олоро түһэн сынньаналлар.)
Д/Оо«Үрэх тэриллэрэ»
–Оҕолор, биһЬиги сотору оскуолаҕа үөрэнэ барыахпыт. Үөрэнэ барар суумкабытыгар үөрэнэр малларбыт баар буолуохтаахтар. Үөрэх малыгар бүтэһик сүһүөхтэрэ саһан хаалбыттар. Көмөлөһүөххэйиҥ эрэ:
–Пе-.. или-.. ха-ран-.. ки-ни-.. тэ-тэ-... у-руу-чу-..„
Тэтэрээккэ үлэ.
«Илим хараҕа» ойууну оҥоруу.
.png)
