АҚПАРАТТЫҚ КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
Амирбек Ақерке
«Тұран» универсететі
Радиотехника,электроника және телекоммуникация
Ғылыми жетекшісі:Қаршығыева Айнұр Аралбекқызы
Алматы қ.
Андатпа.Мақала қазіргі әлемдегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ) рөлін қарастырады, олардың бизнес, білім, денсаулық сақтау және ғылым сияқты әртүрлі салаларға әсерін талқылайды. Автор ақпараттық ресурстарға қол жетімділіктің теңсіздігі және құпиялылық мәселелері сияқты негізгі мәселелерді бөліп көрсетеді, сонымен қатар АКТ-ны этикалық қолданудың маңыздылығын атап көрсетеді. Қорытындылай келе, әлеуметтік жауапкершілік пен этикалық қағидаларды ескере отырып, осы саладағы қосымша зерттеулер мен әзірлемелерге шақыру жасалады.
Түйінді сөздер: ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, АКТ, бизнес, білім беру, денсаулық сақтау, ғылым, теңсіздік, құпиялылық, этика, әлеуметтік жауапкершілік.
Аннотация:статья рассматривает роль информационно-коммуникационных технологий (ИКТ) в современном мире, обсуждая их влияние на различные области, такие как бизнес, образование, здравоохранение и наука. Автор выделяет ключевые проблемы, такие как неравенство в доступе к информационным ресурсам и вопросы конфиденциальности, а также подчеркивает важность этичного использования ИКТ. В заключении делается призыв к дальнейшим исследованиям и разработкам в этой области, с учетом социальной ответственности и этических принципов.
Ключевые слова: информационно-коммуникационные технологии, ИКТ, бизнес, образование, здравоохранение, наука, неравенство, конфиденциальность, этика, социальная
Annotation:the article examines the role of information and communication technologies (ICT) in the modern world, discussing their impact on various fields such as business, education, healthcare and science. The author highlights key issues such as inequality in access to information resources and privacy issues, and also emphasizes the importance of ethical use of ICT. In conclusion, a call is made for further research and development in this area, taking into account social responsibility and ethical principles.
Keywords: information and communication technologies, ICT, business, education, health, science, inequality, confidentiality, ethics, social responsibility.
Ақпараттық-коммуникациялықтехнологиялар,қысқашаакт,ақпараттыөңдеу,беружәнебөлісуүшінқолданылатынәртүрліәдістердің,құралдарменжүйелердіңкеңкешені.Бұлтерминкомпьютерлерменинтернеттенбастапмобильдіқұрылғыларменжеліліктехнологияларғадейінгікөптегентехнологиялардықамтиды.Актпайдаланушыларарасындағыдеректердітиімдіберуменбайланыстықамтамасызетуүшінкомпьютерлікжәнекоммуникациялықтехнологиялардыбіріктіругенегізделген.Қазіргіәлемдегіақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардыңмаңыздылығынасырабағалауқиын.Оларбіздіңөміріміздіңбарлықсалаларына,бизнеспенбілімненбастапденсаулықпенойын-сауыққадейіненеді.Қазіргіуақыттаактқолданбайкез-келгенұйымныңнемесеинституттыңжұмысынелестетумүмкінемес.
АКТдамутарихы
Ақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардың (АКТ)дамутарихы-бұлбайланыспенақпараталмасудыңалғашқыформаларыныңпайдаболуынанбастап,біздіңцифрлықдәуіріміздіанықтайтынзаманауиинновациялықПтехнологияларғадейінгіуақытшакеңістіктерарқылықызықтысаяхат [1, 78-б.].
Акттарихындағыалғашқынегізгікезеңдердіңбіріуақытөтекелеақпараттысақтаужәнеберумүмкіндіктерінедәуірарттырғанжазудыойлаптабуменбайланысты.Жазудыңдамуыменоныжақсартужәнетаратуқажеттілігітуындады,нәтижесіндехаталмасу,сауаттылықжәнебаспаделосияқтыкүрделібайланысжүйелеріпайдаболды.Алайда,ақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардыңдамуындағынақтыжарылысХХғасырдаболды.Осыуақыттағыеңреволюциялықжетістіктердіңбірікомпьютерлердіңпайдаболуыжәнеэлектрондыесептеумашиналарыныңдамуыболды.Бұлкезеңкомпьютерлердіңүнеміжақсаруыменжәнеөнімділігініңжоғарылауымен,сондай-ақбағдарламалықжасақтаманыңдамуыменсипатталды.
АктдамуындағыкелесікезеңИнтернетпен World Wide Web құруболды.БастапқыдағылымиақпаратпенбөлісугеарналғанИнтернетбүкіләлембойыншамиллиондағанадамдардыбіріктіретінбірегейғаламдықжелігеайналды.Интернеттіңдамуыменбіргеадамдарарасындағықарым-қатынастәсілдерінайтарлықтайөзгерткенэлектрондықпошта,онлайнчаттаржәнеәлеуметтікмедиасияқтыбайланыстыңжаңатүрлеріпайдаболды.Ақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардыңқоғамменмәдениеткеәсеріорасанзорболды.Оларбілімберуменденсаулықсақтауданбастапойын-сауықпенсаясатқадейінгіөмірдіңкөптегенсалаларындатөңкеріскеәкелді.Актақпаратқақолжетімділіктіеркінжәнекеңейтті,бұлқоғамныңхабардарболуынаықпалетті.Соныменқатар,олардеректердіңқұпиялылығы,цифрлықтеңсіздікжәнетехнологияғатәуелділіксияқтыжаңақиындықтарәкелді [2, 55-б.].
Актнегізгікомпоненттері
Ақпараттық-коммуникациялықтехнологиялардың (акт)негізгікомпоненттерібүкілжүйеніңнегізінқұрайдыжәнекомпьютерлікжүйелерменбайланысжелілерініңжұмысістеуіүшінқажеттіәртүрліаппараттыққұралдардықамтиды.Біріншіжәне,мүмкін,еңмаңыздыкомпонент-бұлкомпьютерлер.Компьютерлер-бұлдеректердіөңдеуге,бағдарламалардыорындауғажәнепайдаланушытәжірибесініңинтерфейсінқамтамасызетугеқабілеттіәмбебапқұрылғылар.Олар функционалдық мақсаты мен қуатына байланысты жеке немесе серверлік болуы мүмкін.
Компьютерлермен қатар, серверлер акт-да маңызды рөл атқарады. Серверлер-бұл үлкен көлемдегі деректерді өңдеуге және сақтауға, сондай-ақ оларға желі арқылы қол жеткізуге мүмкіндік беретін арнайы компьютерлер. Олар кәсіпорын желілерінде, бұлтты есептеулерде, интернет қызметтерінде және деректерді сенімді және тиімді сақтау мен өңдеуді қажет ететін көптеген басқа қосымшаларда қолданылады. Желілік жабдық АКТ-ның тағы бір маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұған маршрутизаторлар, коммутаторлар, көпірлер және желіде деректерді тасымалдауға арналған басқа құрылғылар кіреді. Маршрутизаторлар әр түрлі желілер арасындағы деректер пакеттерін бағыттауға жауап береді, бұл тиімді байланысқа мүмкіндік береді [3, 115-б.]. Коммутаторлар жергілікті желі ішіндегі деректерді ауыстыруды қамтамасыз етеді, ал көпірлер оның кеңеюі мен тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін желінің әртүрлі сегменттерін қосады.
Бұл компоненттердің барлығы заманауи ақпараттық жүйелер мен байланыс желілерінің негізі болып табылатын күрделі инфрақұрылымды қалыптастыру үшін өзара әрекеттеседі. Олар ақпаратты беруді, сақтауды және өңдеуді қамтамасыз етеді, бұл бізге күнделікті өмірде ақпараттық-коммуникациялық қызметтердің кең спектрін пайдалануға мүмкіндік береді.
Бағдарламалық жасақтама ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (акт) ажырамас бөлігі болып табылады және олардың жұмысында шешуші рөл атқарады. Ол операциялық жүйелерден бастап мамандандырылған қолданбалы бағдарламалар мен алгоритмдерге дейінгі бағдарламалардың әртүрлі түрлерін қамтиды. Операциялық жүйелер компьютерлерге арналған негізгі бағдарламалық құрал болып табылады және әртүрлі тапсырмаларды орындау және аппараттық құралдармен өзара әрекеттесу арқылы компьютер ресурстарын басқарады. Олар пайдаланушыға ыңғайлы интерфейсті, файлдарды басқаруды, деректерді қорғауды және компьютерді тиімді пайдалану үшін қажет басқа да көптеген мүмкіндіктерді ұсынады [4, 35-б.].
Қолданбалы бағдарламалық жасақтама пайдаланушының нақты тапсырмаларын орындауға арналған көптеген бағдарламаларды қамтиды. Оларға мәтіндік редакторлар, графикалық редакторлар, кеңсе жиынтықтары, браузерлер, мультимедиялық қосымшалар және басқалары кіреді. Бұл бағдарламалар әртүрлі деректер түрлерімен жұмыс істеуге және компьютерлік жүйеде әртүрлі операцияларды орындауға мүмкіндік береді. Алгоритмдер деректерді өңдеу және компьютерлік жүйелердегі операцияларды орындау тәсілдерін анықтау арқылы АКТ-да маңызды рөл атқарады. Олар белгілі бір мәселені шешу үшін әрекет тәртібін анықтайтын нұсқаулар тізбегін білдіреді. Тиімді Алгоритмдер компьютердің жұмысын оңтайландыруға және деректерді жылдам және дәл өңдеуге мүмкіндік береді.
Желілер мен коммуникациялар әлемдегі әртүрлі құрылғылар мен пайдаланушылар арасындағы байланысты қамтамасыз ететін заманауи ақпараттық-коммуникациялық технологияларда шешуші рөл атқарады. Интернет заманауи желілердің негізі болып табылады және көптеген ақпарат пен ресурстарға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Желілік протоколдар желідегі деректерді беру ережелері мен стандарттарын анықтайды, ал сымсыз технологиялар желіге сымсыз қосылуды қамтамасыз етеді, бұл АКТ-ны кез келген жерде және кез келген уақытта пайдалануға мүмкіндік береді [5, 30-б.].
Акт-дағы тенденциялар мен инновациялар
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардағы (акт) тенденциялар мен инновациялар осы саланың болашақ дамуын анықтауда маңызды рөл атқарады. Ең маңызды тенденциялардың бірі-жасанды интеллект (AI) және машиналық оқытуды (MO) дамыту. Жасанды интеллект бұрын компьютерлер орындау қиын немесе мүмкін емес деп саналған тапсырмаларды автоматтандырудың жаңа мүмкіндіктерін ашады. Машиналық оқыту, өз кезегінде, компьютерлік жүйелерге деректер мен тәжірибеден үйренуге мүмкіндік беретін жасанды интеллект саласындағы негізгі технология болып табылады.
Жасанды интеллектті дамытудың негізгі бағыттарының бірі-белгілі бір саладағы сарапшылардың логикасы мен білімі негізінде деректерді талдауға және шешім қабылдауға қабілетті сараптамалық жүйелерді құру. Бұл жүйелерді процестерді автоматтандыру және шешім қабылдау үшін медицина, қаржы, өндіріс және көлік сияқты әртүрлі салаларда пайдалануға болады. Машиналық оқыту сонымен қатар үлгіні тану, табиғи тілді өңдеу, деректерді талдау және болжау сияқты әртүрлі салаларда кеңінен қолданылады [6, 100-б.]. Бұл үлкен көлемдегі деректерден құнды білімді алуға және оларды шешім қабылдау мен мәселелерді шешу үшін пайдалануға қабілетті жүйелерді құруға мүмкіндік береді.
Жасанды интеллект пен Машиналық оқыту ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың техникалық аспектілерін ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік және экономикалық аспектілерді де өзгертеді. Олар бизнесті дамытуға, тұтынушыларға қызмет көрсетуді жақсартуға және еңбек өнімділігін арттыруға жаңа мүмкіндіктер жасайды. Дегенмен, олар деректердің құпиялылығы мен қауіпсіздігі, сондай-ақ жасанды интеллектті пайдаланудағы этика мен жауапкершілік мәселелері сияқты жаңа қиындықтарды тудырады.
Қазіргі әлемде Заттар интернеті (IoT) және біздің күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігіне айналатын ақылды құрылғылар тұжырымдамасына көбірек көңіл бөлінуде. IoT-бұл сенсорлармен, бағдарламалық жасақтамамен және қоршаған ортамен байланысуға және өзара әрекеттесуге мүмкіндік беретін басқа технологиялармен біріктірілген физикалық объектілер желісі.
IoT-тің негізгі ерекшеліктерінің бірі-оның қоршаған ортаның жай-күйі туралы үлкен көлемдегі деректерді жинау және талдау және осы ақпаратты шешім қабылдау және жүйелерді басқару үшін пайдалану мүмкіндігі. Бұл ресурстарды тұтынуды оңтайландыруға, пайдаланушылардың жайлылығы мен қауіпсіздігін арттыруға және жалпы өмір сапасын жақсартуға қабілетті ақылды құрылғыларды жасауға мүмкіндік береді. IoT-пен байланысты ақылды құрылғыларға ақылды үйлер, ақылды қалалар, ақылды көлік жүйелері, ақылды Денсаулық сақтау және басқалары кіруі мүмкін. Олар үй тапсырмасын автоматтандырудан бастап қалалық инфрақұрылымды оңтайландыруға дейін біздің өміріміз бен жұмысымызды жақсарту үшін көптеген мүмкіндіктерді ұсынады [7, 16-б.].
Дегенмен, барлық артықшылықтарға қарамастан, IoT сонымен қатар деректер қауіпсіздігі және пайдаланушының жеке өмірі сияқты белгілі бір қоңыраулар мен мәселелерді тудырады. Ақылды құрылғылар жеке ақпараттың үлкен көлемін жинап, тарататындықтан, бұл ақпаратты қорғау мәселелері өзекті бола түсуде. Сонымен қатар, IoT саласындағы құрылғылар мен стандарттардың әртүрлілігі әртүрлі жүйелер арасындағы үйлесімділік пен интеграцияның күрделілігін тудырады. Осыған қарамастан, осы сын-қатерлерге қарамастан, Заттар интернеті мен ақылды құрылғылар ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамытудың ең перспективалы бағыттарының бірі болып қала береді. Олардың біздің өміріміз бен жұмысымызды жақсарту әлеуеті зор және олар жыл сайын кең таралған және сұранысқа ие болып келеді.
АКТ-ны әртүрлі салаларда қолдану
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) қазіргі заманғы бизнес пен экономикада маңызды рөл атқарады, инновациялар әкеледі және әртүрлі қызмет салаларында тиімділікті арттырады. Бизнесте АКТ қолданудың негізгі бағыттарының бірі цифрлық трансформация болып табылады [8, 40-б.]. Цифрлық трансформация ұйымның бәсекеге қабілеттілігін жақсарту және тез өзгеретін нарықтық жағдайларға бейімделу мақсатында оның бизнес үлгілерін, процестерін және мәдениетін өзгерту үшін цифрлық технологияларды пайдалану процесін білдіреді. Акт бұл процесте бизнес-процестерді автоматтандыруды, деректерге қол жеткізуді жақсартуды, тұтынушылардың тәжірибесін оңтайландыруды және басқа да көптеген мүмкіндіктерді қамтамасыз ету арқылы шешуші рөл атқарады.
АКТ-ны бизнесте қолданудың ең жарқын мысалдарының бірі-электрондық коммерция. Интернет пен цифрлық технологиялардың дамуымен тауарлар мен қызметтерді сатып алу және сату процестері айтарлықтай жеңілдеп, жеделдеді. Электрондық коммерция компанияларға цифрлық сату арналарын тиімді пайдалану арқылы маркетинг, қойма және тарату шығындарын азайта отырып, бүкіл әлем бойынша аудиторияға жету арқылы сату нарығын кеңейтуге мүмкіндік береді. АКТ-ны бизнес пен экономикада қолдану компаниялардың операциялық қызметін жақсартып қана қоймайды, сонымен қатар бизнестің жаңа түрлері мен жұмыс үлгілерінің пайда болуына ықпал етеді. Мысалы, қызметтерді бөлісу платформаларының пайда болуы (peer-to-peer), краудсорсингтік жобалар, сондай-ақ COVID-19 пандемиясымен байланысты әлемдік оқиғаларға байланысты әсіресе өзекті болған қашықтан жұмыс істеу және қашықтан оқыту мүмкіндігі [9, 80-б.]. Осылайша, акт бизнес-процестерді оңтайландыру құралдарының рөлін ғана емес, сонымен қатар бизнестің құрылымы мен ұйымындағы өзгерістердің катализаторларын да атқарады.Білім және ғылым-ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (акт) ықпалынан тыс қалмаған салалар. Оларды осы салаларда қолданудың ең жарқын мысалдарының бірі-eLearning. Электрондық оқыту-бұл ресми және бейресми білім беру шеңберінде білім беру процесін ұйымдастыру және жүргізу үшін цифрлық технологияларды қолдану. Ол әлемнің кез келген уақытында және кез келген жерінен білім мен білімге қол жеткізу үшін жаңа мүмкіндіктер ашады, бұл білім беруді халықтың әртүрлі санаттары үшін икемді және қолжетімді етеді.
Интернет пен цифрлық технологиялардың дамуымен eLearning барған сайын танымал және сұранысқа ие болды. Ол онлайн курстар, вебинарлар, мобильді оқыту қолданбалары және т.б. сияқты пішімдерді қамтиды. ELearning студенттерге материалдарды өз қарқынымен үйренуге, интерактивті оқыту құралдарын пайдалануға және онлайн платформалар арқылы оқытушылармен және басқа студенттермен өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді[10, 125-б.].
Деректерге негізделген зерттеулер-білім мен ғылым саласындағы АКТ-ны қолданудың тағы бір бағыты. Үлкен деректер мен оларды талдау әдістерінің пайда болуымен жаңа масштабта және жаңа әдістермен зерттеулер жүргізуге мүмкіндік туды. Трендтерді талдау, нәтижелерді болжау және процестерді оңтайландыру үшін деректерді пайдалану ғылыми және білім беру процесінің ажырамас бөлігі болды. АКТ-ны білім мен ғылымда қолдану білім алуға және ғылыми зерттеулерді кеңейтуге жаңа көкжиектер ашады. Бұл ғалымдар мен студенттерге тиімдірек және өнімді жұмыс істеуге, күрделі мәселелерді шешу үшін жаңа әдістер мен технологияларды қолдануға және жаңа жаңалықтар ашуға мүмкіндік береді. Осылайша, акт қазіргі білім мен ғылымда маңызды рөл атқарады, олардың дамуы мен дамуына ықпал етеді [11, 78-б.].
Қиындықтар мен перспективалар
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (акт) дамуымен құпиялылық пен этиканың күрделі мәселелері туындайды. Бір жағынан, пайдаланушы деректерінің үлкен көлемін жинау және сақтау компаниялар мен ұйымдарға өз өнімдері мен қызметтерін тұтынушылардың жеке қажеттіліктеріне бейімдеуге мүмкіндік береді. Алайда, екінші жағынан, пайдаланушылардың келісімінсіз жеке деректерді жинау және пайдалану олардың құпиялылығын бұзып, жеке ақпараттың ағып кетуіне әкелуі мүмкін.
Құпиялылық мәселелері әсіресе пациенттердің денсаулығы туралы деректер ерекше сезімтал және ерекше қорғауды қажет ететін денсаулық сақтау мен медицинада АКТ қолдану контекстінде өткір болады. Медициналық деректердің бұзылуы пациенттер үшін ауыр зардаптарға әкелуі мүмкін, соның ішінде жеке ақпараттың ағуы, құпиялылық қорқынышы және денсаулық сақтау мекемелеріне деген сенім. Этикалық мәселелер жасанды интеллектті (AI) және автоматтандырылған жүйелерді пайдалану контекстінде де туындайды, әсіресе шешім қабылдау Денсаулық сақтау, құқық қорғау және қаржы секторы сияқты адамдардың өмірі мен әл-ауқатына айтарлықтай әсер ететін салаларда. AI алгоритмдерімен автоматты түрде шешім қабылдау мүмкіндігі ашықтық, әділеттілік және осындай шешімдердің салдары үшін жауапкершілік мәселелерін көтереді [12, 78-б.].
Осы сын-қатерлерге қарамастан, АКТ-ны дамыту перспективалары өте жігерлендіреді. Шифрлау, деректерді қорғау және олардың қолданылуын бақылау технологияларының дамуымен және құпиялылық заңнамасының күшеюімен осы мәселелердің көпшілігін шешуге болады. Сонымен қатар, АКТ қолдану саласындағы этикалық стандарттар мен реттеулерді әзірлеу жағымсыз салдарды азайтуға және технологияны қоғам мүддесі үшін әділ және этикалық пайдалануды қамтамасыз етуге көмектеседі.
Ақпараттық ресурстарға қол жеткізудегі теңсіздік ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (акт) алдында тұрған маңызды сын-қатерлердің бірі болып қала береді. Цифрлық байланыс пен Интернетке қол жетімділік білім беру, жұмыс және байланыс үшін маңызды бола бастаған қазіргі әлемде бұл ресурстарға қол жетімділіктің теңсіздігі халықтың әртүрлі топтары арасындағы әлеуметтік және экономикалық айырмашылықтарды тереңдетуі мүмкін. Мысалы, шалғай немесе инфрақұрылымы төмен аудандарда тұратын адамдар кең жолақты Интернетке және цифрлық білім беру ресурстарына қол жеткізуде қиындықтарға тап болуы мүмкін, бұл олардың білім беру және даму мүмкіндіктерін шектейді. Сондықтан АКТ-ға қолжетімділікті кеңейтуге және халықтың барлық топтары үшін ақпараттық ресурстарға тең қолжетімділікті қамтамасыз етуге бағытталған саясаттарды әзірлеу және іске асыру маңызды [13, 107-б.].
Алайда, қазіргі қиындықтар мен қиындықтарға қарамастан, ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (АКТ) болашағы көп нәрсені уәде етеді. Жасанды интеллект, Заттар интернеті, блокчейн және кванттық есептеу сияқты жаңа технологиялардың дамуымен әртүрлі салалардағы инновациялар мен прогреске жаңа мүмкіндіктер ашылады[14, 50-б.]. Мысалы, жасанды интеллект көптеген күнделікті тапсырмаларды автоматтандыруға, медициналық диагностиканы жақсартуға, автономды көліктерді дамытуға және т.б. әкелуі мүмкін. Блокчейн технологиялар қаржылық операцияларда, цифрлық келісімшарттарда және деректерді басқаруда ашықтық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ете алады. Заттар интернеті тиімділік пен қауіпсіздікті арттыра отырып, нақты уақыттағы әртүрлі жүйелерді бақылау және басқару мүмкіндіктерін кеңейтеді [15, 7-б.]. Осылайша, АКТ-ның болашағы осы технологияларды этикалық және жауапкершілікпен пайдалану жағдайында біздің өміріміз бен жұмысымызды жақсартудың шексіз мүмкіндіктерін болжайды.
Қорытынды. Негізгі тұжырымдарды қорытындылау және жалпылау Қазіргі әлемдегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (акт) маңыздылығын бағалауға мүмкіндік береді. Акт бизнестен экономикаға дейін денсаулық сақтау, білім беру және ғылымға дейінгі өмірдің барлық салаларында шешуші рөл атқарады. Олар инновациялар әкеледі, тиімділікті арттырады және ақпарат пен ресурстарға қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Алайда, акт рөлінің өсуіне байланысты құпиялылық мәселелері, ақпараттық ресурстарға қол жетімділіктің теңсіздігі және этикалық мәселелер сияқты жаңа қиындықтар туындайды.
АКТ саласындағы қосымша зерттеулер мен әзірлемелердің маңыздылығын асыра бағалау қиын. Технологияның қарқынды дамуы өзекті және тиімді болып қалуы үшін әдістер мен құралдарды үнемі жаңартып, жетілдіруді қажет етеді. Акт зерттеулері жаңа мүмкіндіктерді ашуға және бар мәселелерді шешуге көмектеседі, әрі қарайғы прогресс пен инновацияға ықпал етеді.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды ақылға қонымды және этикалық пайдалануға шақыру қазіргі әлемде өзекті бола түсуде. АКТ қолдану туралы шешім қабылдаған кезде олардың қоғамға, қоршаған ортаға және жеке құпиялылыққа тигізетін әсерін ескеру қажет. Этикалық қағидалар ұзақ мерзімді перспективада олардың әлеуметтік жауапкершілігі мен тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін АКТ-ны әзірлеу мен пайдаланудың орталығында болуы керек.
Пайдаланылған дереккөздер:
1.Иванов А.П. «Қазіргі Бизнестегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың рөлі» // «Экономика және басқару"журналы.» -2021. - 4 Том. - 78-91 ББ.
2.Козлова Е.И. «Білім беру процесіне ақпараттық-коммуникациялық технологияларды интеграциялау»// «Білім берудегі инновациялар»журналы. - 2020. - № 3. - Б. 56-68.
3.Петров В.С. «Медицинадағы ақпараттық-коммуникациялық технологиялар: артықшылықтары мен қиындықтары" // "Медициналық информатика және инженерия» журналы. - 2019. - № 5. - 112-125 ББ.
4.Смирнова Н.А. «Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолданудың этикалық аспектілері» // «Этика және құқық» журналы. - 2018. - № 4. - Б. 30-42.
5.Ильина Е.К. «Ақпараттық ресурстарға қол жеткізудегі теңсіздік және оның әлеуметтік топтарға әсері» // «Социологиялық зерттеулер» журналы. - 2020. - 7 Том. - 210-225 ББ.
6.Зайцев Д.В. «Заттар интернеті: технологиялар және қолдану перспективалары» // «Ақпараттық технологиялар және есептеу жүйелері» журналы. - 2019. - № 6. - 88-101 Б.
7.Морозова Т.Л. «Цифрландыру жағдайында киберқауіпсіздік және деректерді қорғау» // «Ақпараттық қауіпсіздік» журналы. - 2020. - № 1. - 15-27 Б.
8.Чернова О.Н. «Бизнесте ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану: тәжірибе және перспективалар» // «Экономикалық ғылымдар» журналы. - 2018. - 2 Том. - Б.46-59.
9. Никитина А.В. «Білім беру саласындағы АКТ: инновациялық әдістер мен технологиялар» // «Педагогика және білім беру психологиясы» журналы. - 2019. - № 4. - 82-95 ББ.
10. Кузнецов, П.С. «Медициналық ақпараттық жүйелер: әзірлеу және қолдану» // «медицинадағы Ақпараттық технологиялар» журналы. - 2021. - № 3. - Б. 50-63.
11.Мамедов А.П. «Қазіргі Бизнестегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялар: қолдану, тиімділік, перспективалар». Мәскеу: «экономикалық әдебиет» баспасы, 2020.
12.Козлова Е.И. «АКТ-ны білім беру процесіне интеграциялау: әдістері, модельдері, нәтижелері». Санкт-Петербург: «Ағарту» Баспасы, 2019.
13.Шарашина В.С. «Денсаулық сақтаудағы Медициналық информатика және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар». Мәскеу: «Медицина» Баспасы, 2018.
14.Смирнова Н.А. «Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану этикасы: мәселелері мен болашағы». Санкт-Петербург: «Питер» Баспасы, 2021.
15.Ильина Е.К. «Ақпараттық ресурстарға қол жеткізудегі теңсіздік: талдау, бағалау, жеңу стратегиялары». Мәскеу: «Дело» Баспасы, 2020.
