Сахалыы иис- кыыс оҕону иитиигэ суолтата

Саха дьоно былыр – былыргыттан иистэрин иис – күүс диэн ааттыыллар, «күүс» диэн тылы тыл дэгэтигэр эрэ диэн ылбычча эппэтэхтэрэ чахчы. Сыра сылба эстэр, күүс – уох көлбөрүйэр, харах дьүккэтэ баранар үлэтэ буоларын көрө чаҕыйан,сүгүрүйэн эппит тыллара буоллаҕа» диэн Мандар Уус эппит тылынан саҕалыыбын. Докладым аата: Сахалыы иис кыыс оҕону иитиигэ суолтата. Саха таҥаһын эгэлгэтэ элбэх. Холобур атах таҥаһа: тирии этэрбэс, ынах этэрбэс, лэнкирэ –кыһынны этэрбэс о.д.а. Сон арааһа; сарыы сон, куобах истээх сон, бииллээх сон уо.д.а ырбаахы арааһа , үтүлүк бэргэһэ арааһа. Докладым сыала: Өбүгэ ииһин аныгы ыччакка тиэрдии. Кыыс оҕону иискэ үөрэтэр буоламмын үлэлиир кэммэр сахалыы ииһи чинчийэн, үөрэтэн кэллим. Өр сыллаах үлэм уопуппуттан кэтээн көрүүбүнэн кыыс оҕо бэйэтин культуратын билэр буоллаҕына олоҕу көрүүтэ уларыйар сырдыкка кэрэҕэ тардыһара күүһүрэр. Олоххо кэрэни көрөрө үксүүр. Урукку кэмнэ дьахталлар дьиэ эргиннээҕи, күннээҕи ииһи эрэ иистэнэллэрэ онтон бэйэ-бэйэлэриттэн үөрэнэн билбиттэрин–көрбүттэрин, араас ньымаларын атастаһан, араас түмсүүлэр элбээн, иис абылаҥнаах кистэлэҥнэрэ, үөрүйэхтэрэ умнуллубакка сайдан үрдүк таһымна таҕыста. Саха дьахтара айан хаалларбыт ииһэ Аан дойду таһымыгар тахсан саханы ааттатта. Онтон оскуола оҕолоругар өбүгэ үгэһиттэн тэйии бэлиэтэнэрин бары билэ –көрө сылдьабыт. Бу биричиинэтинэн аныгы технология кимэн киириилэрэ, атын омук культуратын сабыдыала буолаллар. Бэлиэтээн эттэххэ кэнники кэмҥэ оҕолор сахалыы саҥараллара аччаабыта эмиэ буолар. Начальнай кылаас оҕолоро бэйэлэрин кытта нууччалыы кэпсэтэллэрэ, саҥараллара сахабыт тыла умнулла быһыытыйда. Өбүгэ үгэһин үөрэтиигэ, тиэрдиигэ хас биирдии иитээччи, үөрэтээччи, төрөппут сүрүн соруга буолар. Олоххо суолтата: Өбүгэлэрбит таҥнан кэлбит таҥастарын арааһын, оһуордарын суолтатын уонна итэҕэллэрин эдэр көлүөнэ ыччакка үөрэтии, билиһиннэрии, тарҕатыы. Соруга: Дакылаат тиэмэтинэн сөптөөх матырыйаалы мунньуу, чинчийэн үөрэтии; - Саха төрүт культуратын сөргүтэн кыыс оҕону сахалыы тыыннаах- дууһалаах гына иитии; - өбүгэлэрбит таҥастарын араас быһыылаан тигэргэ сатабылы иҥэрии; - кыбытыылаах сиик оһуордарын араастарын, суолталарын уонна итэҕэллэрин үөрэтии